Umetokiko minbizi: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Galerira |
No edit summary |
||
2. lerroa:
[[Fitxategi:Umetoki minbizi.jpg|thumb|262x262px|Umetoki minibiziaren irudikapena]]
{{gaixotasun infotaula}}
Beste mota bat, askoz arraroagoa, umetoki [[sarkoma]] izango da. Umetokiaren sostengu [[Ehun (biologia)|ehunean]] edo muskulu ehunean hasten den minbizia izango da hau.
9. lerroa:
Minbizi kasuaren aurrean gaudela adierazten digun zeinurik nabarmenena arauz kanpoko baginako odol jarioa izango litzateke.
[[Fitxategi:Umetoki lepoko minbizia.jpg|thumb|256x256px|Minbizidun umetoki lepoaren lagin histologikoa]]
== Prebentzioa eta kausak ==
Minbiziaren aurkako [[prebentzioak]] barne hartzen ditu minbiziarekin gaixotzeko probabilitatea murrizten dituzten neurriak. Modu honetan, biztanlerian agertzen diren kasu kopurua eta honek eragindako heriotzak ere murrizten dira.
Minbizi berriak sortzea prebenitzeko, zientzialariek minbiziaren arrisku-faktoreak (gaixotasunaren agerpena bultzatzen duen edozein faktore) eta babes-faktoreak (gaixotasunaren agerpena murrizten duen edozein faktore) aztertzen dituzte. Horri esker, badakigu minbiziaren arrisku-faktore ugari murriztu daitezkeela, baina beste asko ez; esaterako, ba[[Tabakismo|i erretzea]] eta bai zenbait generen [[Herentzia genetiko|herentzia]] minbizia garatzeko arrisku-faktoreak dira
Aldi berean, [[ariketa fisiko]] erregularra eta [[elikadura]] ohitura osasungarria mantentzea zenbait minbizi kasuren [[babes-faktoreak]] izan daitezke. Beraz, bizitzan zehar [[arrisku-faktoreak]] ekiditea (ekidin daitezkeena, adibidez, erretzea) eta babes faktoreak handitzea, minbizia prebenitzeko modu lagungarriak dira, hala ere, honek ez du esan nahi gaixotasuna garatzeko aukerarik ez dagoenik. Hortaz, ezinbestekoa da bizimodu eta ohitura osasuntsuak mantentzeaz gain, aldizkako osasun-azterketak eta froga prebentiboak egitea, minbiziaren detekzio goiztiarra hori gainditzeko faktore oso garrantzitsua baita.
19 ⟶ 21 lerroa:
Haien kokapenaren eta egitura anatomopatologikoaren arabera, umetokiko minbiziak modu honetan sailkatzen dira:
* [[Umetokiko sarkoma|Umetokiko sarkoma:]] [[Miometrio|Miometrioaren]] edo umetokiaren geruza muskularraren sarkomak, leiomiosarkoma deiturikoak. Umetokiko ehun muskularretan edo beste ehun mota batzuetan eratzen den minbizi mota arraroa da. Menopausiaren ondoren ematen da oro har. Bi mota nagusiak leiomiosarkoma (zelula muskular leunetan hasten den minbizia) eta sarkoma endometrial estromala (ehun konektiboko zeluletan hasten den minbizia) lirateke.
* [[Endometrioko minbizia|Endometrioko minbizia:]] Umetokia estaltzen duen ehunean eratzen da. Endometrioko minbizi gehienak adenokartzinomak dira (minbizi horiek mukia eta beste hainbat jariakin ekoizten dituzten zeluletan sortzen dira).
** [[Kartzinoma]] endometrialak endometrioko (umetokiko gaineztadurako) [[Guruin|guruinetako]] zeluletatik eratzen dira.
** [[Sarkoma]] estromal endometrialak kartzinoma endometrialak baino ezohikoagoak dira, eta endometrioko ehun konektiboetatik eratzen dira.
** [[Tumore]] mülleriano mixto gaiztoak tumore endometrial arraro mota bat dira, zeinak guruinetako diferentziazioa (kartzinomatosoa) eta estromakoa (sarkomatosoa) aurkezten duen. Tumore mota hauetako jatorrizko zelula zein
* [[Umetoki lepoko minbizia]]: cervix edo umetoki lepoko trantsizio eremuan garatzen da, umetokiaren behealdean alegia, baginaren goialdean.
== Umetokiko sarkoma ==
Umetoki sarkoma uteroa estaltzen duen muskulu leunetik edo bertako [[Ehun konektibo|ehun konektibotik]] sortutako tumore gaiztoa da. Lesioa endometrioko estroman agertzen bada estroma endometrialeko sarkoma deritzo. Aldiz, tumorea umetokiko muskuluan sortzen bada, hau umetokiko leiomiosarkoma izango da. Bestalde, jatorri [[Epitelio|epitelialeko]] zelula gaiztoek ere, tumorea eragin dezakete, kasu honetan “umetokiko kartzinosarkoma” deituko zaio lesioari.
Umetokiko gorputzeko minbizi gehienak endometriokoak dira, horietatik %4 soilik izango dira umetoki sarkomak. Orokorrean, lesioaren kausa ezezaguna da, hala ere, erradiazio pelbikoa jasan duten pazienteek arrisku handiagoa daukate hau garatzeko. Tumore gehienak menopausia ostean gertatzen dira. Gainera, tamoxifeno (bularreko minbizian terapia osagarri moduan erabiltzen den medikamentua) hartzen duten emakumeek hartzen ez dutenek baino arrisku handiagoa daukate.
== Endometrioko minbizia ==
Endomerioko minbizia deritzo endometrioan edo uteroaren lepoaren inguruan garatzen diren tumore gaiztoei. Endometrioko minbizia minbizi ginekologikoen artean ohikoena da Estatu Batuetan (AEBn), ia 50 mila emakume diagnostikatu baitziren 2013 urtean aipatutako herrialdean soilik. Honen barruan, azpimota komunena, endometrioko kartzinoma (endometrioid adenocarcinoma) da eta bere garapenerako arrisku faktore esanguratsuenak honako hauek dira: obesitatea, estrogenoekiko gehiegizko esposizioa, tamoxifenen gehiegizko erabilera eta heredagarriak diren hainbat baldintza. Hainbat kasutan, endometrioko minbizia hiperplasia endometrial baten testuinguruan garatzen da, eta kasu gehienetan, [[Bagina|baginako]] [[Odoljario|odol jarioarekin]] etortzen da.
Bestalde, pilula antisorgailuak ahozko bidetik hartzeak, haurdun egotea/egon izanak edota bularra eman izanak babes faktore izan daitezke endometrioko minbiziaren kasuan.
Endometrioko kartzinoma hirugarren heriotza kausa da minbizi ginekologikoen artean, [[Obulutegiko minbizi|obulutegiko]] minbiziaren eta minbizi zerbikalaren ondoren.
== Umetoki lepoko minbizia ==
[[Fitxategi:Cervical-cancer.jpg|thumb|262x262px|Umetoki lepoko (cervix) minbiziaren irudikapena]]
Emakumeetan ematen diren minbizia ohikoen artean uteroko minbizia bigarrena da, gaixotasun hau pairatzeko batez besteko adina 45 urtekoa izanik. Horrez gain, [[Garapen bidean dagoen herrialde|garapen bidean dauden herrialde]]<nowiki/>etan maiztasun handiena duen minbizia da (400.000 kasu berri ematen dira urtero).
49 ⟶ 52 lerroa:
== Tratamendua ==
Uteroko minbizia pairatzen dutenek estadioaren araberako tratamendua jaso beharko dute. Gainera, utero minbizi ezberdinak daude: utero lepokoa, endometriokoa eta utero sarkomakoa. Bigarren faktore honek tratamendua baldintzatuko du baita ere.
# [[Kirurgia]]: minbizidun ehun zatia erauzi. Hala ere, inguruko ehun osasuntsu zati bat berarekin batera aterako da. Minbizi ozteko bigarren mailako efektuak nekea eta mina lirateke.
## [[Histerektomia]]: minbiziaren hedaduraren arabera umetokia eta zerbixa; zein, umetoki, zerbix, bagina zati bat eta inguruko ehuna erauziko da.
## [[Linfadenektomia]]: histerektomiako prozeduraz gain goingoil linfatiko batzuk kenduko dira.
## Kanpoko radioterapia: aparatuak erradiazioa gorputze kanpotik bidaliko du.
## Barneko radioterapia: mibizitik hurbil kokatuko da erradiazio iturri. Kateter bidez esaterako.
59 ⟶ 61 lerroa:
# [[Kimioterapia]]: kimiko ezberdinez baliatuz tumorearen tamaina murriztu zein ezabatu. Farmakoak pilula bidez har daitezke edo zain bidez (gehienetan). Bigarren mailako efektuak haurdun geratzeko ezintasuna eta menopausia goiztiarra dira besteak beste.
# Bideraturiko terapia: zelula osasuntsuak kaltetu gabe minbizi zelulekin akatzeko (eta identifikatzeko) bidea litzateke. Terapia mota hau bide ezberdinen bidez eraman daiteke aurrera, antigorputz monoklonalen bidez adibidez.
## [[Histerektomia]]: minbiziaren hedaduraren arabera umetokia eta zerbixa; zein, umetoki, zerbix, bagina zati bat eta inguruko ehuna erauziko da.
## [[Linfadenektomia]]: histerektomiako prozeduraz gain goingoil linfatiko batzuk kenduko dira.
Umetoki minbizia tratatzeko aukera bakarra erabili daiteke edo bat baino gehiago aldi beran.
64 ⟶ 68 lerroa:
<gallery>
Fitxategi:Uterus and nearby organs.jpg|Umetokia eta emakumearen sexu-aparatua (ingelesez)
Fitxategi:Ultrasound Scan ND 0124135349 1359320.png|Umetokiaren ultrasoinu bidezko escaner proba
</gallery>
== Kanpo loturak ==
# [https://www.cancer.gov/espanol/tipos/uterino Instituto Nacional del cáncer]
# [[c:Category:Uterus|Wikipedia Commons: Uterus]]
[[Kategoria:Gaixotasun ginekologikoak]]
[[Kategoria:Onkologia]]
| |||