Olmeka: berrikuspenen arteko aldeak

Arkitektura olmeka nahiko soila da, hieratikoa eta errealista aldi berean, baina sumendi harria[[basalto]]a lantzeko molde bikaina zutela erakusten dute haien monumentuek. Jainkoen gurtzarekin eta hileta erritoekin loturiko monumentu multzoetan aurkitu dira arkitektura olmekaren aztarna nagusiak; eraikin aipagarrienak [[piramide (argipenaarkitektura)|piramide]] tankerako monumentuak dira.

Aztarnategi olmeka nagusia, arkitekturari dagokionez, [[La Venta]] multzoa da. [[Padura|Padurez]] inguraturiko uharte moduko batean dago, eta ospakizunetarako gunea, hilobiak eta jainkoei egindako eskaintzak agertu dira bertan. Monumentu nagusia piramidea da, [[tumulu]] [[kono|koniko]] bat, 30 metrometroko garaiagaraiera eta 130 mmetro inguruko diametroa duena. Piramide olmeka gehienak bezala, [[puntu kardinal]]ak ditu ardatz eta hainbat zutabez, [[hilarri]]z eta [[aldare]]z zegoen hornitua. Piramidearen iparraldean lauki luzelaukizuzen formako [[plaza]] bat dago, ospakizunetarako erabili bide zutena, eta plazaren alboetan bi plataforma luze; iparralderago patio moduko bat ageri da, [[basalto]]zkobasaltozko zutabeekikoa, eta beste tumulu txiki bat hondoan. Garrantzitsuak dira, halaber, La Ventako [[serpentina (minerala)|serpentinazko]]zko [[mosaiko]] erraldoi bikainak, [[jaguar]] jainkoari eskainiak.

[[Fitxategi:Mexico.Tab.OlmecHead.01.jpg|thumb|320px280px|left|[[La Venta]] aztarnategikoko buru erraldoia (3 metro garai)]]

Olmeken eskulturaren ezaugarri nagusia lan erraldoiak eta miniatura lanak nahasian egin zituztela da. Lan erraldoietan [[buru]] erraldoiakburuak dira azpimarratzekoak. Harri bakarrez eginiko eskultura kubiko geometrikoak dira, 15-30 tona artekoak. Agintari jainkotuei dagozkie eskultura erraldoi gehienak, eta naturalistak dira. Begi sartuak, ezpain lodiak, asimetrikoak, masail puztuak, sudur handia baina zapala, eta oro har, jaguarraren aurpegia gogorazten duten ezaugarriak dituzte. Burua eta atzealdea [[larru]]z, jaguar atzaparrez eta [[suge]] ezaugarriz apaindua zuten; horiek ziren, hain zuzen ere, garai hartan etorkiaren sinboloak. Buru erraldoiak bereziki aipagarriak dira; izan ere, era honetakohorretako eskulturak agertu diren inguruak ez dira lurralde harritsuak, eta oso sistema aurreratua eta energia asko beharko zen harri horiek garraiatzeko; San Lorenzoko buruak egiteko erabili zuten basaltoa, esaterako, gune hartatik 80 kilometro ingurura zegoen harrobi batetik aterea da adituen ustez .

Buru erraldoiez gainera hainbat aldare aurkitu dira, [[monolito|monolitikoak]] hauek ere, erlijio eszenak irudikatzen dituzten [[behe-erliebe]] eta eskultura bikainez apainduak. Lauki zuzenLaukizuzen formako oinarria izaten dute, goialdean behe-erliebeak izaten dituztedauzkate eta aurrealdean irudi irtenak. Aldareetako irudietan ere nabarenenak dira giza-jaguarren edo haur-jaguarren ezaugarriak. Jaguarra da, izan ere, arte olmekenolmekan gehien agertzen den irudia, eta olmeken mitologia guztia jainko felino baten gurtzan oinarritua zela adierazten du horrek. Jaguar irudiez gainera aipagarriak dira ''maskara irribarretsuak''. Buru erraldoiak eta aldareak arte ofizialaren erakusgarritzat hartu dira, erlijio eta gertaera historikoei buruzko eszenak baitira nagusi.

Eskultura txikiak eta miniaturak ere egin ohi zituzten olmekek, [[harribitxi]]zkoak: [[jade]]a eta [[serpentina (minerala)|serpentina]] erabili zuten batez ere (jadea urarekin eta emankortasunarekin lotzen zuten), hainabaina baita [[jadeita]] eta [[diorita]] ere. Eskultura olmekak eskultura leunak dira eta bolumenari eman zitzaion lehentasuna, ez dute sartu-irten nabarmenik. Hilobietan agertu dira eskultura txiki gehienak; [[Cerro de las Mesas]] aztarnategian, esaterako, 782 estatuatxotik gora aurkitu dira, jaguar itxurako irudi [[sexu ugalketa|sexugabeak]] islatzen dituztenak.