Heraklea Minoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary
63. lerroa:
 
==K. a. III. mendea==
Garai honetan, Heraklea historian berragertzen da historian hiri garrantzitsu bat bezala, nahiz eta oso zaila izan aldaketa horren arrazoiak jakitea. Berriro aipatzen da K. a. 309an [[Jenodiko Agrigentokoa]]ren mugimenduarekin bat egin zuenean eta bere burua aske kartagotarrengadik eta Agatoklesengandik deklaratu zuenean. Edozein modutan, Agatoklesek berreskuratu zuen K. a. 305ean Afrikatik etorri zenean<ref>Diodoro Sikulo:, 20.56; BOOTH: 457 orria; PERRY: 317–319 orriak, 330 orria.</ref>.
K. a. 278an Pirroren espedizioan, berriro Kartagoren eskuetan zegoen, eta hauexe izan zen erregeak hartu zuen lehen hiria Agrigentorantz abiatu zenean <ref>Diodoro: 22.10, BOOTH, 516 orria; PERRY: 341 orria.</ref>. [[Lehen Gerra Punikoa|Lehen Gerra Punikoan]], (K. a. 260) Hannon kartagotarrak menperatu zuen AgrigentorenAgrigento laguntzera joan zenean, garai hartan erromatarrek setiaturik zutelako<ref> Diodoro Sikulo: 23.8, Booth, 520, 521 orriak</ref>.
K. a. 256an, kartagotarrek Heraklean porturatuta egon zirenzituzten 350 itsasontzi kartagotar, [[Erromatar Errepublika|Erromako]] ontziteriaren Afrikako igarobidea eragozteko, baina han erromatar kontsulek [[Marko Atilio Regulo|Regulok]] eta [[Luzio Manlio Vulso Longo|Manliok]] kartagotarrak gainditu zituzten<ref>Polibio: 1.25–28, 30; Zonaras, 8.12.</ref>. Dirudienez, garai hartako kartagotarren Siziliako itsasontzi-base garrantzitsuren bat Heraklean zegoen eta horregatik K. a. 249an, aipatzen da [[Kartalon]] almirantea postuaren ardura hartuzhartu zuela, ikusteko erromatar flota hurbiltzen zen [[Marsala|Lilibea]] askatzera<ref>Polibio: 1. 53.</ref>. Gerra amaitzean, Heraklea eta gainontzeko Sizilia erromatarren kontrolpean egon zen, baina [[Gerra Punikoak|II. Gerra Punikoan]], berriko kartagotarren eskuetara pasatu zen, eta hau izan zen [[Marko Klaudio Martzelo|Martzelok]] Siziliako azkenetariko hiri bat konkistatzean, baita [[Sirakusa|Sirakusaren]] ostean ere<ref>Livio: 24.35, 25.27, 40, 41.</ref>.
 
==Erromatar garaia==
Erromatar garaian ezer gutxi aipatzen da Heraklea, baina. Dirudienezdirudienez, oso kaltetuta suertatu zenzelako [[Lehen Gerra Serbila|I. Gerra Serbilean]] (K. a. 134-132). Horren ondoren, [[Publio Rupilio]] pretoreak kolono berriak ezarri zituen eta, elkarbizitza errazteko, hiritar zaharren eta berrien arteko harremanak udal-lege batez bideratu zuen. Lege hori [[Zizeron|Zizeronen]] garaian oraindik indarrean zegoen<ref>Zizeron: ''In Verrem'', 2.50 (123–125)</ref>. Hizlari handi honen garaian, ematen zuen Heraklea artean aberatsa zela<ref>Zizeron: ''In Verrem'', 5.33 (86), 5.49 (129)</ref>, baina laster gainbehera joan zen Siziliar hegoaldeko kostakokostaren beste hiri batzuk bezala<ref>Estrabon: 6.2.</ref>. Nahiz eta [[Plinio Zaharra|Pliniok]] aipu ez du aipatzen (egin<ref>Plinio: 3.14 (8).)</ref>, baina K. o. I. mendeko [[Ponponio Mela|Mela]] geografoak Heraklea aipatzen du<ref>Hegoaldeko kosta azalduz, Melak idatzi zuen: ''Inter Pachynum et Lilybaeum, Acragas est, et Heraclea, et Thermae'', 2.7.16.</ref> Siziliako kostaldeko beste bi hirirekin. Honetaz gain, II. mendean [[Ptolomeo (argipena)|Ptolomeo]] geografoak aipuHeraklea eginizendatu zuen<ref>Ptolomeo: 3.4.6.</ref>. Egile hau da azkenengoz Heraklea aipatzen duena. Antza denez, desagertuta zegoen [[Ibilbideak|erromatar ibilbideen]] garaia baino lehen.
 
==Arkeologia==
[[Tommaso Fazello]] historialaria (XVI. mendea) izan zen lehena Heraklea Minoa identifikatzean. Platini (antzinako Haliko) ibaiaren bokaleko ehunka metrora kokatuta zegoen, gaur [[Capo Bianco]] izeneko muinoaren gainean. Aztarnategiak iparraldean malda leunak ditu Platini haranarantz, eta amildegi malkartsu zuriak itsasoari begira hegoko kostan. Hau, dudarik gabe, da Estrabonek aipatutakoa, Heraklea muinoa<ref>Estrabon: 6.2.</ref>, Siziliako kostak azaldu zituenean, Agrigentoko portutik 32 kilometrora zegoena.
Fazelloren garaian, posible zen harresien oinarriak ohartzea, hondakinik zutik ez bazirauten ere. Tokian eltzegintzazko eta adreiluzko aztarnak agertu ziren. Akuedukto bat nabar zitekeen hiria eta ibaiaren bokalaren artean, baina orain desagertu da<ref>FAZELLO: 6.2; WILLIAM, Henry Smyth: ''Sicily'', 216 orria; BISCARI: ''Viaggio in Sicilia'', 188 orria.</ref>.
XX. mendearen hasieran, K. a. VI.-V. mendeetako nekropoli bat agertu zen. Indusketak 1950ean hasi ziren, Ernesto de Miro irakasleak zuzenduta. Haietan, IV-I. mendeen arteko etxebizitzak agerian utzi ziren etabaita K. a. IV. mendeko antzoki bat ere<ref>WILSON: 219 orria.</ref>. [[Arezzo]] estiloko eltzegintza ez da tokian aurkitu. HorrEkHorrek adierazten du hiria K. o. I. mendearen hasieran utzi zela<ref>WILSON: 220 orria.</ref>.
[[File:Eraclea-minoa-scavi.JPG|thumb|<small><center>Ikuspegia Herakleatik</small>]]