Frantzia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Erjony99 wikilariaren aldaketak ezabatuz, TheklanBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
No edit summary |
||
229. lerroa:
Mende berriak aldaketa politiko handiak ekarri zituen Frantziara. [[2002]]ko hauteskundeetan, [[Jean-Marie Le Pen]] eskuin muturreko hautagaia Jospin hautagai sozialistari nagusitu zitzaion lehenengo itzulian. Gertaera horrek aztoramen izugarria sortu zuen Frantziako gizartean, eta eskuin muturraren gaitzespen erabatekoan bat egin zuten eskuinetik ezker muturrerainoko hautesle askok eta, hala, Chiracek, Le Penen aurkako hautagai bakarrak, botoen % 82rekin irabazi zituen hauteskundeak. Hauteskunde horiek beste ondorio batzuk izan zituzten: alderdi komunistaren gainbehera, ezker muturraren goraldia (%10), alderdi sozialistaren ahultasuna, eta eskuinaren berrantolamendua alderdi bakarrean ([[Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasuna|UMP]]). Hurrengo udal hauteskundeetan, ordea, alderdi sozialista nagusitu zen, eta sistema politikoak bipartidismora bideratu zen —ezkerrean, ezker muturreko hainbat alderdi, alderdi komunista eta alderdi berdeak; eskuinean, berriz, [[François Bayrou]]ren UDF—.
[[2007]]ko hauteskundeetan, [[Nicolas Sarkozy]] hautatu zuten lehendakari, [[Ségolène Royal|Segolene Royal]] hautagai sozialistarekin lehian ibili ondoren. Le Penen alderdiak gainbehera izugarria izan zuen, eta ezkerreko alderdiek ere behera egin zuten, LCRk izan ezik. [[2012]]ko presidentetzarako hauteskundeetan bozemaileen %81,60k bozkatu zuen: %51,50k [[François Hollande]]ren alde (PS), %48,50k Nicolas Sarkozyren alde (UMP). Beraz, Hollande bilakatu zen Frantziako Errepublikako VII. presidente, 1.100.000 bozen aldean.<ref name="asrm">{{erreferentzia|izena= Mikel|abizena= Asurmendi|url= http://www.argia.eus/argia-astekaria/2322/frantziako-presidentetzarako-bozak |izenburua= «Hollande presidente: itxaropenak izua garaitu du» |bilduma= Argia, 2322. alea
2012-05-13| argitaletxea= argia.eus, Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) |sartze-data = 2015-08-10}}</ref>
== Gobernua eta administrazioa ==
335. lerroa:
Demografiaren beste eragile nagusia immigrazioa da. Lehenengo etorkinak [[XIX. mendea]]n iritsi ziren: italiarrak, [[belgika]]rrak eta espainiarrak. [[1960]] ondorengo urteetan afrikarrak hasi ziren iristen, Frantziaren kolonia izandako herrialdeetatik, eta portugaldarrak. Hurrengo hamarraldian, krisi ekonomikoak Frantzia jo zuen urteetan, etorkinen etorria gutxituz joan zen, baina erabat eten gabe hala ere.
Erlijioari dagokionez, biztanleen %51 [[katolizismo|katolikoak]] dira.<ref>[http://www.catholicculture.org/news/features/index.cfm?recnum=48547 «France is no longer Catholic, survey shows»] ''CatholicCulture.org''</ref>
Hizkuntza ofiziala eta nagusia [[frantses]]a da. Etorkinek zeinek berea hitz egiten dute: [[portuges]]a, [[arabiera]], [[gaztelania]] eta abar. [[Bretainia]]n [[bretainiera]] egiten da; [[Alsazia]] eta [[Lorrena]]n [[aleman]]a; ipar-ekialdean, [[flandriera]]; hego-ekialdean, [[katalan]]a; hego-mendebaldean, [[euskara]]; Proventzan, [[proventzera]]; Korsikan, [[korsikera]].
451. lerroa:
=== Nekazaritza eta arrantza ===
[[Fitxategi:Épône - récolte du maïs01.jpg|thumb|200px|[[Arto]] biltzea [[Paris]]tik hurbil.]]
Lehen sektoreak biztanle aktiboen %3,8 besterik ez du enplegatzen,<ref name=cia />
=== Meatzaritza ===
457. lerroa:
=== Industria ===
Industriak biztanle aktiboen %21,3 enplegatzen du eta barne produktu gordinaren %19,4 hartzen.<ref name=cia />
Sektore kimikoa oso egoera onean dago, gero eta handiagoa baita [[ongarri]], [[plastiko]] eta garbikarien produkzioa. Fabrika nagusiak hiri handien industrialdeetan daude. Frantzia, bestalde, Europako herrialde aurreratuenetako bat da hegazkin eta kohete industrian. [[Guyana Frantsesa|Guyana Frantsesean]] du [[Ariane]] koheteen probalekua.
466. lerroa:
=== Zerbitzuak eta merkataritza ===
Hirugarren sektoreak gora egin du azkeneko urteotan. 2013an barne produktu gordinaren %78,9 eman zuen, biztanle aktiboen %75,7 enplegatuz.<ref name=cia />
Merkataritza harremanek, bestalde, pisu handia dute ekonomian; munduko bosgarren herrialde nagusia da Frantzia merkataritza harremanetan. Energia produktuetan eta industriarako lehengaietan dituen gastu ikaragarriak ez dira kapital ondasunen, elikagaien, kimika gaien, garraiorako material eta kontsumo ondasunen salmentarekin orekatzen. Frantziaren bezero nagusia [[Alemania]] da (%16,4 2014an), eta haren ondoren [[Belgika]] (%7,3), [[Italia]] (%7,1), [[Espainia]] (%7), [[Erresuma Batua]] (%7), [[Estatu Batuak]] (%6,2) eta [[Herbehereak]] (%4).<ref name=cia />
== Azpiegiturak ==
489. lerroa:
=== Energia ===
[[Fitxategi:Centrale nogent.jpeg|thumb|200px|[[Nogent-sur-Seine]]ko zentral nuklearra.]]
Frantziak kontsumitzen duen energiaren %51,2 inguru [[zentral nuklear]]retan lortzen du,<ref name=cia />
== Kultura ==
|