Letonia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
51. lerroa:
== Geografia ==
{{sakontzeko|Letoniako geografia}}
Letonia iparraldeko Europan dago, [[Itsaso Baltikoa]]ren ekialdeko bazterrean. 64.589 kilometro koadroko eremua hartzen du<ref name="eremu"></ref>. Iparraldean [[Estonia]]rekin du muga, ekialdean [[Errusia]] eta [[Bielorrusia]]rekin, mendebaldean eta ipar-mendebaldean [[Itsaso Baltiko]]arekin, eta hegoaldean [[Lituania]]rekin.
Beste bi baltikoko errepublika ditu mugakide: [[Estonia]] iparraldean eta [[Lituania]] hegoaldean. Baita ere [[Errusia]] eta [[Bielorrusia]] ekialdean. Letoniak baso ugari ditu, 12.000 errekatik gora eta 3.000 laku txiki inguru. Orokorrean lurraldea nahiko laua da, punturik altuena [[Gaiziņkalns mendia]] da, 311 metro baino ez dituena.
 
Batez besteko garaiera oso apala da, lurraldearen hiru laurden 210 metrotik behera baitago, eta mendirik gorena [[Gaiziņkalns]] da, 311 metro baino ez duena. 470 kilometroko kostaldea du eta aintzira ugari barnealdean, milatik gora. Ibai ugari igarotzen da handik. Errusian sortzen den Mendebaleko Dvina edo [[Daugava]] da ibai nagusia. Basoek eremuaren %37 eta padurek %10 hartzen dute. Goi latitudean egon arren, klima leuna eta hezea du Baltikoaren eraginez; udak freskoak izaten dira eta neguak hotzak.
[[Riga]] hiriburua [[Rigako golkoa|Rigako Golkoaren]] barnean kokaturik dago, [[Mendebaldeko Dvina|Daugava ibaia]] itsasoratzen den tokian. Letoniak itsas klima dauka, udak freskoak izaten dira eta neguak hotzak.
=== Hiriak ===
Letoniako hiririk garrantzitsuenak honakoak dira:
* [[Riga]] (709.145 biztanle [[2010]]ean)
* [[Daugavpils]]
* [[Liepāja]]
* [[Jūrmala]]
 
== Historia ==
98 ⟶ 91 lerroa:
[[Komunismo]]aren erorketarekin batera Letoniak mendebaldeko herrialdeekin egin zituen harremanak. Gaur egun [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATOko]] kidea da eta [[2004]]tik aurrera [[Europar Batasuna]]koa. [[2003]]ko [[irailaren 20]]an erreferenduma egin zen eta %69,6ak [[Lituania]] eta [[Estonia]]rekin batera Europar Batasunan sartzea onartu zuten.
 
== Gobernua eta administrazioa ==
== Banaketa administratiboa (1949—2009) ==
=== Politika ===
{{sakontzeko|Letoniako ekonomiapolitika}}
Letoniako parlamentuak ganbara bakarra du, 100 eserlekurekin. '''Saeima''' izena hartzen du eta boto zuzenaren bitartez hautatzen da 4 urtetik behin. Presidentziarako hauteskundeak beste bozkaketa batean egiten dira lau urterik behin. Presidenteak lehen ministroa aukeratzen du eta honek exekutiboa eratzen du.
 
=== Banaketa administratiboa (1949—2009) ===
{{sakontzeko|Letoniaren banaketa administratiboa}}
Letonia, 26 barruti ezberdinetan banatzen da. Horrez gain, zazpi hiri daude, status desberdina dutenak.
142 ⟶ 140 lerroa:
|}
 
== Gobernua eta politikaDemografia ==
{{sakontzeko|Letoniako politikademografia}}
== Demografia ==
Letoniako parlamentuak ganbara bakarra du, 100 eserlekurekin. '''Saeima''' izena hartzen du eta boto zuzenaren bitartez hautatzen da 4 urtetik behin. Presidentziarako hauteskundeak beste bozkaketa batean egiten dira lau urterik behin. Presidenteak lehen ministroa aukeratzen du eta honek exekutiboa eratzen du.
=== Biztanleria ===
Mundu osoan hazkuntza demografiko txikiena duen herrialdea da, non populazioa urtero %1,5a jaisten den.
 
=== LetoniakoBanaketa ekonomiaetnikoa ===
Letoniar jatorriko populazioa herriaren erdia gutxi gora behera da, baina gutxiengoa da [[Riga]]n. Errusiar jatorria dutenak %28,8a da eta gutxiengoak osatzen dute [[Bielorrusia]], [[Ukraina]], [[Lituania]] eta [[Polonia]]ko herriek. [[1998]]an onartutako legearen arabera nazionalitatea lortzea erraza da, tentsioak arintzeko asmoz. Mundu osoan hazkuntza demografiko txikiena duen herrialdea da, non populazioa urtero %1,5a jaisten den.
{{sakontzeko|Letoniako ekonomia}}
Letoniako ekonomia batez ere [[nekazaritza]], [[oihalgintza]] eta [[siderometalurgia]]n oinarritzen da. Gaur egun turismoak ere pisua irabazten du herrialdeak duen historia dela eta. [[Komunismo]]tik [[kapitalismo]]ra pasatzeak hainbat arazo ekarri ditu. Gaur egun langabezia %10a da eta defizit handia dago. Politika sozialak ere desagertzen ari dira.
 
=== Hizkuntzak ===
Diru nazionala [[letoniar lats|latsa]] da, eta hau 100 santamitan banatzen da.
 
=== Letoniako demografiaErlijioa ===
 
{{sakontzeko|Letoniako demografia}}
=== Hiri nagusiak ===
Letoniar jatorriko populazioa herriaren erdia gutxi gora behera da, baina gutxiengoa da [[Riga]]n. Errusiar jatorria dutenak %28,8a da eta gutxiengoak osatzen dute [[Bielorrusia]], [[Ukraina]], [[Lituania]] eta [[Polonia]]ko herriek. [[1998]]an onartutako legearen arabera nazionalitatea lortzea erraza da, tentsioak arintzeko asmoz. Mundu osoan hazkuntza demografiko txikiena duen herrialdea da, non populazioa urtero %1,5a jaisten den.
Letoniako hiririk garrantzitsuenak honakoak dira:
* [[Riga]] (709.145 biztanle [[2010]]ean)
* [[Daugavpils]]
* [[Liepāja]]
* [[Jūrmala]]
 
== Ekonomia ==
{{sakontzeko|Letoniako demografiaekonomia}}
Letoniako ekonomia batez ere [[nekazaritza]], [[oihalgintza]] eta [[siderometalurgia]]n oinarritzen da. Gaur egun turismoak ere pisua irabazten du herrialdeak duen historia dela eta. [[Komunismo]]tik [[kapitalismo]]ra pasatzeak hainbat arazo ekarri ditu. Gaur egun langabezia %10a da eta defizit handia dago. Politika sozialak ere desagertzen ari dira.
 
== Azpiegiturak ==
=== AireportuakGarraioa ===
==== Aireportuak ====
{{Graph:Street map with marks | lat=57 | lon=25 | zoom=7 | width = 900 | height = 600 | wdqs=
SELECT DISTINCT ?airport ?coord ?range
168 ⟶ 177 lerroa:
}}
 
== Letoniar ezagunakKultura ==
=== HiriakArtea ===
* [[Mikhail Tal]] ([[1936]]-[[1992]]), [[xake]] jokalaria.
Letoniako eraikuntzarik zaharrenak zurezkoak dira eta XII. mendea arte ez zen harria erabili (Ikchkil-go eliza). Eskandinaviarrek eta alemaniarrek eraginda garatu zuten XIII. mendetik aurrera Harrian oinarritutako arkitektura eta horren erakusgai dira Rigako eliza, Domskaia komentua, San Pedro katedrala, San Joan eliza eta Tsesis, Sigulda, Ludza eta Bauskako gazteluak. Barrokoari dagozkio, bestalde, Rigako Dannenstern etxea (XVII. mendearen bukaeran egina), eta Pasien, Dagd nahiz Kraslavako hirietako hainbat eliza. Baltikoko Herriak Errusiaren mende geratu zirenean, berriz, herri horren eragina jasan zuen, eraikuntza estiloetan bezala, artean. Rundalsk eta Elgavsi jauregiak XVIII. mendekoak dira eta Eleiskikoa XIX. mendekoa. 1919. urtean sortu zen Letoniako Arte Ederretako akademia, Rigan.
 
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2017/9/8}}
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
 
== Kanpo loturak ==
182 ⟶ 193 lerroa:
{{Europar Batasuneko kide aurkibidea}}
 
[[Kategoria:Letonia| ]]
[[Kategoria:Europar Batasuneko estatu kideak]]