Estonia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
50. lerroa:
| oharrak = {{sup|1}} [[Errusiera]] ez da ofiziala, nahiz eta [[errusia]]r jatorriko gutxiengo zabal batek errusieraz baizik ez dakien.
}}
'''Estonia'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-et|Eesti}}), ofizialki '''Estoniako Errepublika''' ({{lang-et|Eesti Vabariik}}), [[Iparraldeko Europa]]ko estatua da, [[Baltikoa|Baltikoko]] estatuetan txikiena. Iparraldean [[Finlandiako golkoa]] du, mendebaldean [[Itsaso Baltikoa]], hegoaldean [[Letonia]], eta ekialdean [[Peipus]] aintzira eta [[Errusia]]. 1.500 uharte inguru dauzka; handienak [[Saaremaa]], [[Hiiumaa]], [[Muhu]], [[Jiuma]] eta [[Vormsi]] dira. 45.336 kilometro koadroko eremua du<ref name="minifacts"></ref>, eta 1.315.635 biztanle zituen 2017an
[[Errepublika]] [[parlamentu|parlamentarioa]] da, [[Europar Batasuna|Europar Batasun]], [[Eurogune]], [[NATO]], [[ELGA]] eta [[Schengen eremu]]ko kidea.
88. lerroa:
=== Bigarren Mundu Gerra, eta Sobietar Batasunaren mende ===
{{sakontzeko|Estoniako Sobietar Errepublika Sozialista}}
1940ko abuztuaren 1ean, [[Armada Gorria]]k beretu eta sobietar errepublika sozialista bihurtu zen Estonia. [[Bigarren Mundu Gerra]]n alemaniarrek hartu zuten (1941eko abuztua), baina berriro sobietarrek eskuratu zuten 1944an.
107 ⟶ 106 lerroa:
{{sakontzeko|Estoniaren banaketa administratiboa}}
Estonia 15 [[konderri]]tan banatuta dago. Gobernuak konderri bakoitzerako gobernadore bat izendatzen du. Hauek dira konderriak:
[[Fitxategi:Eesti maakonnad 2006.svg|thumb|250px|
{|
|
128 ⟶ 127 lerroa:
|}
==
Estoniako baliabide natural nagusia [[arbel betundun]]a da, herrialdearen ipar-ekialdean ekoizten dena. [[Erregai]] gisa erabiltzen da, elektrizitatea lortzeko eta lehengai gisa industria kimikoan. Estonian ugariak dira, besteak beste, [[fosforita]] hobiak; fosforita ongarriak ekoizteko erabiltzen dira. Dena dela, arrazoi ekologikoak direla-eta, ekoizpen mota hori gutxitu egin da. [[Turba]] eta [[buztina]] ere ekoizten dira.▼
[[Fitxategi:Population of Estonia (1970-2010).png|thumb|
2017 hasieran, Estoniak 1.315.635 biztanle zituen<ref name="estat"></ref>, 29 biztanle kilometro koadroko dentsitatearekin. Biztanleen %67,5 bizi da hiriguneetan<ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/en.html CIA - World Factbook: Estonia], cia.gov</ref>, herena [[Tallinn]]en. Adineka, berriz, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %16,2, 15-24 urte bitartekoak %9,0, 25-54 urte bitartekoak %41,4, 55-64 urte bitartekoak %13,6 eta 65 urtetik gorakoak %19,8<ref name="cia"></ref>. Bizi itxaropena 76,7 urtekoa da, 71,9 urtekoa gizonezkoena eta 81,7 urtekoa emakumezkoena (2016ko zenbatespenak)<ref name="cia"></ref>.
1990etik aurrera, Estoniako biztanle kopurua beherantz
[[Petrolio]]a eta [[gas natural]]a [[Errusia]]tik inportatzen dira. Zerbitzuen sektorea da gaur egun nagusia ([[barne produktu gordin]]aren % 55, 4), ondoren industria (elikagaiak, energia, kimika, zura, eraikuntzarako gaiak, % 35,8), eta azkenik, nekazaritza daude (% 10).▼
▲[[Fitxategi:Population of Estonia (1970-2010).png|thumb|left|Estoniako biztanleria, 1970-2010 bitartean. Estoniako Estatistika Erakundearen datuak.]]
=== Banaketa etnikoa ===
[[Fitxategi:Citizenship of the Estonian population (2010-07-02).png|thumb|Estoniar biztanleen hiritartasuna (2010eko uztailaren 2a). ''Estonia.eu'' webgunetik hartutako datuak.
{{legend|#63aafe|Estoniarrak: 1.148.895}}
142 ⟶ 141 lerroa:
{{legend|#4ee257|Zehaztu gabeak: 99.173}}
]]
▲Estoniako biztanle kopurua beherantz doa etengabe. Atzerakada horrek bi arrazoi nagusi ditu: batetik, heriotza tasa oso handia da, jaiotza tasarekin konparatuta; bestalde, lege zorrotzen ondorioz, errusiarren immigrazioa asko moteldu da. 1992an estoniar hiritartasuna mugatzeko legeak onartu ziren. Lege horien arabera, 1940. urtea baino lehenago Estonian bizi ziren biztanleek eta haien ondorengoek estoniar hiritartasuna zuten, etnia kontuan hartu gabe. Gainerako biztanleek bi urtez bizi behar zuten bertan, eta [[estoniera]]zko azterketa bat gainditu behar zuten. Lege horiek onartu eta gero Errusiako gobernuak errusiarren giza eskubideen kontrako bidegabekeria salatu zuen.
▲=== Etniak ===
{|
162 ⟶ 155 lerroa:
| Beste batzuk || align=right | % 1,7
|}
=== Hizkuntzak ===
[[Estoniera]] da hizkuntza ofiziala. [[Finlandiera]]ren familia berekoa da. [[Errusiera]]z ere badakite ia biztanle guztiek, batik bat jende nagusiak, Estoniaren historia dela kausa.▼
=== Erlijioa ===
=== Hiri nagusiak ===
== Ekonomia ==
▲Estoniako baliabide natural nagusia [[arbel betundun]]a da, herrialdearen ipar-ekialdean ekoizten dena. [[Erregai]] gisa erabiltzen da, elektrizitatea lortzeko eta lehengai gisa industria kimikoan. Estonian ugariak dira, besteak beste, [[fosforita]] hobiak; fosforita ongarriak ekoizteko erabiltzen dira. Dena dela, arrazoi ekologikoak direla-eta, ekoizpen mota hori gutxitu egin da. [[Turba]] eta [[buztina]] ere ekoizten dira.
▲[[Petrolio]]a eta [[gas natural]]a [[Errusia]]tik inportatzen dira. Zerbitzuen sektorea da gaur egun nagusia ([[barne produktu gordin]]aren % 55, 4), ondoren industria (elikagaiak, energia, kimika, zura, eraikuntzarako gaiak, % 35,8), eta azkenik, nekazaritza daude (% 10).
== Azpiegiturak ==
176 ⟶ 181 lerroa:
== Kultura ==
▲[[Estoniera]] da hizkuntza ofiziala. [[Finlandiera]]ren familia berekoa da. [[Errusiera]]z ere badakite ia biztanle guztiek, batik bat jende nagusiak, Estoniaren historia dela kausa.
=== Literatura ===
* [[Estonierazko literatura]]
| |||