John Ashbery

John Lawrence Ashbery (1927ko uztailaren 28a – 2017ko irailaren 3a) poeta estatubatuarra izan zen. hogei poesia-liburu baino gehaigo argitaratu zituen, eta AEBetako poesia-sari gehienak irazi zituen; horien artean, Pulitzer saria 1976an, Self-Portrait in a Convex Mirror (Autoerretratua Ispilu Konbexu Batean) lanagatik. Bere lanaren ezaugarri behinenak konplexutasun postmodernoa eta nolabaiteko hermetismoa eta ulergaiztasuna dira.

Bizitza

Ashbery Rochester-en jaio zen, New York. Ama, Helen Lawrence, biologiako irakaslea zuen; aita, Chester Frederick Ashbery, nekazaria zen. Ontario Lakuaren gertuko etxalde batean hazi zen.

Deerfield Akademian ikasi zuen, mutilen eskola batean, non W.H. Auden, Dylan Thomas eta beste poeta batzuen lanak irakurtzen baitzituzten. Berak idatzitako bi poema Poetry aldizkarian argitaratu zituzten, beste gelakide baten izenean, zeinak Ashberyri ezer esan gabe bidali baitzituen aldizkarira. Eskolan ere bazuten aldizkari bat, Deerfield Scroll, eta Ashberyk hainbat poema  argitaratu zituen; haien artean, ikaskide batekiko maitasun erantzunik gabeari buruzko sonetoak eta fikziozko testu labur bat. Ashberyk, lehen-lehenik, margolaria izan nahi izan zuen; 11 urtetik 15era, Rochester-eko arte-museoko pintura-klaseetara joan zen.

Ashbery 2007an, W.H. Auden poetaren omenez egindako ekitaldo batean, New York Hiriko Cooper Union unibertsitatean.

1949an lizentziatu zen, Hardvard Unibertsitatean, cum laude mailarekin. Ikasle zelarik, Harvard Advocate aldizkariko kidea izan zen, baita Signeti Elkarteko kidea ere. Lizentziatura amaierako tesian W.H. Audenen poesia aztertu zuen. Harvardeko lagunen artean, poeta eta idazle ugari zeuden, hala nola: Kenneth Koch, Barbara Epstein, V.R. Lang, Frank O ' Hara eta Edward Gorey; gainera, ikaskide zituen Robert Creeley, Robert Bly eta Peter Davison. Lizentziatu ondoren, denbora labur batez New York Unibertsitatean ikasten jarraitu zuen, eta 1951n masterreko titulua lortu zuen Columbia Unibertsitatean.

1951 eta 1955 bitartean publizitatearen munduko erredaktore gisa lan egin zuen, eta 1950eko hamarkadaren erdialdetik 1965era bitartean Frantzian bizi izan zen. Erredaktore jardun zuen Art and Literature (1964-1967) aldizkariaren 12 aleetan, baita New Poetry aldizkarian ere.  Hilabetearen amaierara iritsi ahal izateko, erailketa misteriotsuei buruzko liburuak itzuli zituen frantsesetik ingelesera. Horrez gain, erredaktore jardun zuen zenbait egunkari eta aldizkari estatubatuarren Europako edizioetan.

Garai hartan Perre Martory poeta frantziarrarekin bizi izan zen, zeinaren zenbait liburu ingelesera itzuliko baitzituen gerora.

AEBetara itzuli zenean, arte-kritikari lanetan jarraitu zuen New York eta Newsweek aldizkarietan, eta ARTNews erredakzio-batzordean ere jardun zuen 1972. urtera arte. 1976 eta 1980 bitartean Partisan Review aldizkarian jardun zuen erredaktore.

1970eko hamarkadaren hasieran Brooklyn Unibertsitatean hasi zen irakasle. 1980ko hamarkadan, berriz, Bard Unibertsitatera joan zen. Hizkuntzak eta Literatura irakasten zituen.

2008an, erretiroa hartu zuen. Hala ere, idazten, hitzaldiak ematen eta ikasleekin lan egiten jarraitu zuen.

Etxean hil zen, 2017ko irailaren 3an, 80 urterekin.

Lana

Ashberyren lanen ezaugarri nagusiak konplexutasuna eta hermetismoa edo ulergaiztasuna dira.

Dena den, Ashberyren nahia ez zen bere lana ezkutuan geratzea, ezpada ahalik eta pertsona gehiagorengana iristea; bestela, zioen, papereratutakoa bere buruarekiko elkarrizketa pribatu baino ez zen izango.

Langdon Hammer Yale Unibertsitateko Ingeles Departamenduko buruak horrela idatzi zuen 2008an: "Azken berrogeita hamar urteetan ez da egon John Ashbery bezalako beste poeta estatubatuarrik; batek berak ere ez dauka Ashberyk baino hiztegi zabalagorik, ezta Whitman-ek edo Pound-ek ere".

Harvard Unibertsitateko ingeles-irakasle eta poeta Stephen Burt-ek, ostera, Ashbery T.S. Eliot-ekin konparatu izan du, eta esan du: "Ingelesez idazten duten poeta bizien erdiek eredutzat daukate Ashbery, eta beste erdiek, ostera, ulertezintzat".

Sariak eta ohoreak

2017: The Raymond Roussel Society Medal

2011: National Humanities Medal
2011: Inducted into the New York Writers Hall of Fame
2011: National Book Foundation Medal for Distinguished Contribution to American Letters 2008: America Award for a lifetime contribution to international writing
2008: Robert Creeley Award
2005: finalist for National Book Award for Where Shall I Wander (2005)
2002: Bestowed the rank of Officier de la Légion d'honneur by the Republic of France.
1995: Robert Frost Medal
1984: Bollingen Prize in Poetry for A Wave (1984)
1984: Lenore Marshall Poetry Prize for A Wave (1984)
1976: Pulitzer Prize in Poetry for Self-Portrait in a Convex Mirror (1975)
1976: National Book Award for Self-Portrait in a Convex Mirror (1975)
1976: National Book Critics Circle Award for Self-Portrait in a Convex Mirror (1975)
1972: Ingram Merrill Foundation Fellowship
1962: Ingram Merrill Foundation Fellowship
1956: Yale Younger Poets Prize, for Some Trees (1956) awarded by W.H. Auden

Bibliografia

Poesia

Bilduma

   Turandot and other poems (1953)

Some Trees (1956)
The Tennis Court Oath (1962)
Rivers and Mountains (1966)
The Double Dream of Spring (1970)
Three Poems (1972)
The Vermont Notebook (1975)
Self-portrait in a Convex Mirror (1975)
Houseboat Days (1977)
As We Know (1979)
Shadow Train (1981)
A Wave (1984)
April Galleons (1987)
Flow Chart (1991)
Hotel Lautréamont (1992)
And the Stars Were Shining (1994)
Can You Hear, Bird? (1995)
The Mooring of Starting Out: The First Five Books of Poetry (1997)
Wakefulness (1998)
Girls on the Run (1999)
Your Name Here (2000)
As Umbrellas Follow Rain (2001)
Chinese Whispers (2002)
Where Shall I Wander (2005)
Notes from the Air: Selected Later Poems (2007)
A Worldly Country (2007) Planisphere (2009)
Quick Question (2012)
Breezeway (2015)
Commotion of the Birds (2016)

Prosa eta itzulpenak

• Mayoux, Jean-Jacques (1960). Melville. Trans. by John Ashbery.
• The Ice Storm (1987), (32-page pamphlet)
• Reported Sightings: Art Chronicles, 1957-1987 (1989) (Alfred A. Knopf), ed. David Bergman, Art Criticism and Commentary
• Other Traditions(2001)
• 100 Multiple-Choice Questions (2000) (reprint of 1970 experimental pamphlet)
• Selected Prose 1953-2003 (2005)
• Martory, Pierre The Landscapist Ashbery (Tr.) Carcanet Press (2008)
• Rimbaud, Arthur Illuminations Ashbery (Tr.) W. W. Norton & Company (2011)
• Collected French Translations: Poetry, edited by Rosanne Wasserman and Eugene Richie (2014)
• Collected French Translations: Prose, Edited by Rosanne Wasserman and Eugene Richie (2014)