Günter Grass: berrikuspenen arteko aldeak

=== Ideologien kontra, gizartearen alde ===

Teoriekiko mesfidantza horretan, indibidualismoaren ikuspegi berezi horretan du oinarria Grassen jarrera politikoak. Haren eleberrietako pertsonaia asko burges txiki barregarriak dira; ideologiak [[txorimalo]] gisa deskribatzen ditu libururen batean; [[Martin Heidegger|Heideggeren]] parodia isekazko bat egin zuen beste pasarte batean eta, oro har, etengabe larrutu izan zuen intelektual jendea: «Ezagueraz zenbat eta argiagoak izan, orduan eta gehiago ospatzen dituzte, ergelkeriaz, haien orgien txikizioak». Horrelako printzipioekin, Grassek bazuen halako indibidualismo isekari batean gerizatzea, baina nahiago izan zuen egunez egun borroka egitea alderdi sozialdemokrataren baitan, aukera hori hobetsi baitzuen beste aukera, haren iritzian, txarragoen artean; hala ere, gogotik kritikatu zuen, behin baino gehiagotan, alderdi hori: «Sozialdemokrata naiz, niretzat sozialismoak demokraziarik gabe ez duelako ezertarako balio, eta gizartearen alde ez dagoen demokrazia ez delako demokrazia». Luzaroan izan zen [[Willy Brandt]] politikariaren adiskide mina.