Baiona: berrikuspenen arteko aldeak

* ''Sancta Maria Lasburdensis'' ([[980]] inguru, Baionako kapitulua.).<ref>Baionako kapitulua - Archives départementales des Pyrénées-Atlantiques</ref>

Hasieran [[Antzinako Erroma|erromatarra]] eta gero [[baskoi]]a izan zen herria «[[Ingalaterra|ingelesa]]» izan zen [[XII. mendea|XII.]] eta [[XV. mendea|XV. mendeen]] artean. [[1023]]an [[Gilen Antso Gaskoiniakoa|Gilen Antso]] hil eta [[Antso III.a Gartzez Nagusia|Antso III.a Nagusiak]] [[Lapurdiko bizkonderria]] sortu zuen, Baiona [[Hiriburu (politika)|hiriburua]] izanik.<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.puntubi.com/laburrak/antsoIIInagusia.htm|egilea= www.puntubi.com|izenburua= Antso III.a Gartzez Nagusia}}</ref>. [[1130]]ean [[Alfontso I.a Nafarroakoa]]k [[Baionako setioa|hiria setiatu]] bazuen ere ez zuen arrakasta izan.<ref name="Lema Pueyo, 351">{{Erreferentzia|izena1=José Ángel|abizena1=Lema Pueyo|izenburua=El itinerario de Alfonso I ‘El batallador’ (1104–1134)|aldizkaria=Historia, instituciones, documentos|liburukia=24|urtea=[[1997]]|orrialdea=351}}</ref> [[Akitaniako dukerria]]ren menpean, [[Leonor Akitaniakoa]] [[1152]]an [[Ingalaterrako errege-erreginen zerrenda|Ingalaterrako erregea]] ezkondu eta ingelesak jauntxo berri bihurtu ziren. Baionak egoera berriaren onurak eta eskubideak atera zituen: [[Bordeleko ardoa]]k, erretxina, [[Baionako xingarra|xingarra]] edo [[Isatis tinctoria|tinteak]] [[Ingalaterra]]ra garraiatzeko eskubidea zuten bakarrak izanik. Era berean, portu militar nagusi bihurtu eta marinel asko eman zion erregeari. [[Rikardo I.a Ingalaterrakoa]]k [[1177]]an hiria [[Lapurdiko bizkonderria|Lapurdiko bizkonderritik]] at plazaratu eta [[Uztaritze|Uztaritze]] bihurtu zen [[Hiriburu (politika)|hiriburu]] berri.<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskara.euskadi.net/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c0503/eu_d0503002/0503002.html|izenburua=Lapurdi, Zuberoa eta Nafarroa Beherearen eraketa|egilea=[[Eusko Jaurlaritza]]}}</ref> [[1215]]ean, [[Joan Lurgabea|Joan ''Lurgabea'']] Akitaniako duke zelarik, Baionak [[foru]]ak lortu eta, inguruko herriak ez bezala, jauntxoen mende ez izatea lortu zuen. Horretarako [[Ehun Pareak]] izeneko erakundea sortu zuen.