Mistizismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
+mistika |
No edit summary |
||
7. lerroa:
Mendebaldeko filosofian, mistizismoaren eragin zuzena [[Plotino]]ren [[neoplatonismo]]an agertu zen lehenik; gero, [[Agustin Hiponakoa]]ren eta [[Dionisio Areopagokoa]]ren bidez eragin handia izan zuen [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] [[kristautasun]]ean ([[Bernardo Clairvauxkoa|San Bernardo Clairvauxkoa]], [[Frantzisko Asiskoa|San Frantzisko Asiskoa]]). XIV. eta XV. mendeetan [[Eckhart maisua|Meister Eckhart]], [[Heinrich Seuse]], [[Jan van Ruysbroek]], [[Johannes Tauler]], [[Katalina Sienakoa]] eta [[Thomas à Kempis]] mistikoak nabarmendu ziren. [[XVI. mendea]]n [[espainia]]r poeta mistikoak nabarmendu ziren, batez ere, [[Joan Gurutzekoa]] eta [[Teresa Avilakoa]]. Bestalde, [[filosofia]]n [[Baruch Spinoza|Spinozak]] eta literaturan [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethek]] unibertsoaren egiturekin eta bideekin bat egiten duen mistizismo kosmikoaren alde egin zuten.
== MISTIZISMO ==
Mistika (aditz greziarreko myein-a, «ixtea», tokian mystikós «isileko edo misteriotsua, itxia») izendatzen du giza arimaren bat-egiteko gradu handienera iristen den esperientzia oso heltzea zaileko mota Sakratua existentzia lurtarrean zehar. Gertatzen da, erlijio monoteistetan (zoroastrismoan, judaismoan, kristautasunean, islamean), baita politeista batzuengan ere (hinduismoan); antzeko zerbait, budismo gisa, erakusten da ere baizik filosofiak diren erlijioetan perfekzioko gradu handienarekin|maximoarekin eta ezaguerarekin bat datorren tokian.
Teologiaren arabera, mistika aszetikatik bereizten da honek giza espiritua trebatzen duela perfekziorako, bi bideren edo metodoen bitartez mistikarako propedéutica, purgagarria eta iluminatiba gisa; berriz mistika, zeinetara sar daitezke soilik gutxi batzuei, arimari gehitzen dio graziak edo ariketa aszetikoak Jainkoarekiko zuzeneko, eta une bateko bat-egitearen esperientzia hobetuta, lortzen dela unitiba bideagatik, ikuspegiak|irudipenak izena emandako esperientzia motaren edo estasi mistikoen bitartez, soilik osotasuna eta ezaguera berezkoak dira halako haiek lortzen dituztenek esanezinak bezala bereizita direla, behin eta berriz.
Hizkuntza|Hizkera espainiarraren Akademiak proposatzen du: mistizismoa: 1. m. Jainkoari edo gauza espiritualei asko ekiten dion pertsonaren egoera|estatua. 2. m. Ohi ez bezalako egoera|estatu perfekzio erlijioso, bereziki Jainkoarekiko maitasunagatik arimaren halako bat-egite esanezin bat den, eta ustekabeki estasietako lagunduta doana eta ezagutarazteak. 3. m. Gizonaren|Gizakiaren eta jainkotasunaren arteko komunikazio berehalako eta zuzenekoa erakusten duen doktrina erlijiosoa eta filosofikoa.
Immanuel Kant-ek, 'Arrazoi praktikoaren Kritikak, III kapituluk, proposatzen du: 'Garrantzi|Esanahi orokorrenean, mistizismoa giza arrazoiaren mugetatik harantz printzipioen|hasieren|jatorrien arabera hasitako pauso|pasatze bat bada, mistizismo morala orduan da arrazoi garbi praktikoak humanitatea, betebeharraren araberako akzioen|eraginen erabakiko oinarri subjektiboa jartzea debekatuz, nonbait jartzen duen mugak zeharkatzea, horrela eredura ekartzen dela, lege berean, eta adore-antolamenduan lege horrekiko errespetua ez den beste parte|leku batean ez dadila izan; betebeharraren pentsamenduko, pilautia hutsal guzti bezala harrokeria guztia, gizonarengako|gizakiarengako moraltasun guztiaren' bizitza printzipio|hasiera|jatorri 'gorena, hondatzen dueneko, egitea, beraz, ordenatu.
Mistizismoa erlazionatuta dago gehienetan santutasunarekin (Rudolf Otto Das Heilige bere lanean, "Santua", 1917, izena ematen dio numinoso": ez-arrazoizkoa eta ez-zentzumen «esperientzia edo susmoa berehalako zeinen zentro|gune nagusia identitatetik kanpo dagoena»). Kristautasunaren kasuan mirariak izena emandako naturaz gaindiko manifestazio|adierazpen fisikoekin batera joan daiteke bezala, adibidez, estigmak eta eztabaidatutako ¨bilocación¨-eko eta zentzumenez kanpoko hautemateko, beste batzuen artean, fenomeno parapsikologikoak. Hedaduragatik|Luzapenagatik, mistikak gainera izendatzen du, idaztea daukaten erlijioetako edozeinetan, esperientzia espiritualeko mota honen gainean idatzitako literatura-lanetako taldea|janzkia|multzoa.
== Erreferentziak ==
| |||