La venganza de Don Mendo

La venganza de Don Mendo Pedro Muñoz Secak idatzitako antzezlan bat da 1918an estreinatu zen Madrideko Teatro de la Comedia antzokian, berehala arrakasta lortuz Erdi Aroko Espainian girotutako komedia bezala. Bere arrakasta hain izan zen handia gaur egun Espainiako laugarren antzezlanik antzeztuena dela, Don Juan Tenorio, Fuenteovejuna eta La vida es sueñoren ondoren. Gainera, bertan, gaztelerazko olerkaritzako metrika eta forma guztiak ikus daitezke.

Lana egileak berak sortutako astrakan generokoa da. Astrakana, nola edo hala barre eragitea helburu duen genero komiko txiki bat da: ekintza, egoerak, pertsonaiak, baita dekoratua ere, soilik txistearen araberakoak dira, hitz jokozkoa eta lengoaiaren deformazio komikokoa izaten ohi dena.

La venganza de Don Mendo lau zatitan banatutako antzezlana da, non hitz jokoak eta umore uneak ugariak diren, drama historikoaren berezko elementuen absurdoaren bidezko arrazoimendu bat, parodia egiteko asmoarekin. Atzo eta gaurko elementuak elkartzen dira, ageriko anakronismoak sortuz, gainera, Erdi Aroko pertsonaiak Muñoz Secaren garaiko moral erabilgarria nagusi den mundu baten mugitzea eraginez.

Istorioa

Don Nuño Manso de Jaramaren alaba den Magdalenak ezkutuko harreman bat du Don Mendo noblearekin. Magdalenaren aitak bere alaba erregearen pribatua den aberats batekin, Don Pedro de Tororekin ezkontzea erabakitzen du. Magdalenak, gizarte mailan igo nahi duena, onartu egiten du, bere maitaleari ezer esan gabe. Don Perok eta Don Nuñoren gaztelu guztiak maitaleak agerian uzten ditu. Mendok bere gain hartzen du errua, gaztelura lapurreta egitera sartu zela esanez, hala Magdalena babestuz. Gartzelaratua eta hiltzera zigortua amaitzen du Don Nuñoren aginduz eta horma artean sartua Magdalenaren aginduz. Magdalena eta Don Pero ezkondu egiten dira. Ekintza honekin Don Mendok Magdalenaren traizioa eta miseragarritasuna deskubritzen ditu, bere burua baino maite ez duena. Don Mendoren lagun batek, Moncadako markesak, dorretik salbatzen du, hala bere mendekua gauzatzeko aukera emanez. Neska guztiek limurtzen duten trobadore bat den Don Renato izena hartuz bizimodu berri bat hasten du. Berarekin neska mairu batzuk hasten dira lanean, hala, bere kantuei dantza gehituz. Horietako bat Azofaifa da, trobadoreaz maiteminduta dagoena. Magdalena ere, trobadore hori Don Mendo dela jakin gabe, honetan fijatzen da eta limurtzen saiatzen da. Eta hori gutxi balitz, Magdalenak, ezkutuan, Alfontso erregearekin ere baditu harremanak. Don Perok eta honen aita Don Nuñok espiatu egiten dute neska Don Renatorekin eta Don Alfontsorekin kobazuloan hitzartzen den bitartean. Hau ikusita, bere aitak eta bere senarrak Magdalena desleial eta sorgina izateagatik hiltzea erabakitzen dute, eta horretarako Renato (Don Mendo) trobadorearekin hitzartu den kobazulora abiatzen dira. Guztiak doaz kobazulora: Don Mendo, Don Nuño, Don Pero, Moncada, Erregea, Erregina, Azofaifa eta gainontzeko laguntzaileak, baita Doña Ramirez eta Moncadako markesa ere. Kobazulo horretan pertsonaia nagusi guztiak hiltzen dira, Erregea, Erregina eta Moncadako markesa izan ezik. Oroitarazlea ere hiltzen da, literalki.