Amaiur: berrikuspenen arteko aldeak

'''Amaiur''' ([[gaztelania]]z: ''Maya'') [[Nafarroa Garai]]ko herria da, [[Baztan]]go iparraldean dagoena, [[Elizondo]] eta [[Urdazubi]] lotzen dituen [[N-121]] errepidearen erdibidean, [[Otsondo]]ko mendatearen hegoaldeko muturrean. [[2015]]eko [[urtarrilaren 1]]ean 275 biztanle zituen.<ref>[http://www.ine.es/nomen2/index.do INEbase / Nomenclátor. Relación de unidades poblacionales: Amaiur]</ref>.

Herriaren lehenbiziko aipamena [[1095]]ekoa da. [[Amaiurko gaztelua]]ri dagokionez, [[XII. mende]]aren amaiaerakoa da lehen berria. Haren funtzioetako bat [[Iruñea]] eta [[Baiona]] arteko errege bidearen kontrola zen.<ref name="euskon">{{erreferentzia|izena= Zuriñe |abizena= Vélez de Mendizabal |url= http://gaztea.euskonews.com/0495zbk/gaia49504.html |izenburua= Amaiurko Gaztelua |bilduma= | argitaletxea= gaztea.euskonews.com |sartze-data = 2016-03-17}}</ref>.

[[Nafarroako konkista]]n gertaera garrantzitsuen kokagunea izan zen. [[1512]]an [[Gaztelako koroa|Gaztelako]] tropek ia borrokarik gabe hartu zuten gotorlekua. [[1521]]ean, [[Noaingo gudua|Noaingo porrotaren]] ondoren, [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako armadak]] Amaiurko gaztelua hartu zuen; [[1522]]ko uztailean, ordea, gaztelarrek [[Amaiurko gazteluaren setioa|gaztelua setiatu zuten]]; barnean zeuden 200 nafar gudariek ahal bezala eutsi zioten setioari, baina uztailaren 19an amore eman behar izan zuten.<ref name="euskon"></ref>. Jaime Belaz Medrano alkaidea preso hartu eta Iruñeko espetxean hil zen.<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url= http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=BelazdeM |izenburua= Belaz de Medrano, Jaime |bilduma= Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa| argitaletxea= euskadi.net |sartze-data = 2016-03-17}}</ref>.

Gertakari horien oroigarri, [[1922]]an monolito bat jarri zuten Gazteluko muinoan. [[Espainiako Bigarren Errepublika]]ren garaian, [[1931]]ko [[uztail]]ean, eraso eta suntsitu zuten, eta azkenik [[1982]]an berreraiki zuten.<ref name="euskon"></ref>.

Herria [[1665]]ean banandu zen [[Baztan]]dik, baina [[1969]]an berriro elkartu zen;<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url= http://www.baztan.eus/lugar-y-gentes/herriak/amaiur/ |izenburua= Amaiur |bilduma= | argitaletxea= baztan.eus |sartze-data = 2016-03-17}}</ref>; Baztango Udalean beranduen sartu den herria da.