New York: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
327. lerroa:
* [[Manhattan]]: New Yorkeko auzorik ezagunena da eta finantza, merkataritza eta ikusgai turistiko gehienen kokalekua. 1.564.798 biztanle<ref name="census" /> eta 59,5 km²-ko azalera dauka. Uharte bat da, 21,5 kilometroko luzera duena (iparraldetik hegoaldera) eta zabalera, berriz, 3,7 kilometrokoa (punturik zabalenean) eta 1,3 kilometrokoa (punturik estuenean). Mendebaldeko muga Hudson ibaia du (ibaiaz bestaldeko lurraldea New Jersey estatua da), eta ekialdekoa, East River. Ikuskizunen artean:
:* Central Park parke
:* Ellis uhartea, garai batean etorkinen sarrera bideratzen zuen uhartea.
:* Chinatown,
:* Etxe
:* Fifth Avenue
:* Harlem, afroamerikar kultura eta musikaren sorterria.
:Horretaz gain, museo anitz (Guggenheim adibidez) ditu, kultur guneak (Lincoln Center), antzerki aretoak, Soho, etab.
* [[Brooklyn]]: Hiriko hego-ekialdean dago, Long Island uharte handiaren mendebaldeko muturrean. 2.472.523 biztanle dauzka<ref name="census">{{Erreferentzia |egilea=New York City Department of City Planning |izenburua=The Current Population of NYC (2005) |url=http://www.nyc.gov/html/dcp/pdf/census/detailed_narrative_2005.pdf}}</ref>, eta New Yorkeko auzorik populatuena da. Herbehereetako Breukelen hiriaren izenetik eratorria da haren izena. 182,9 km²-ko azalera dauka. ''"City of Churches"'' (
* [[Queens]]: New Yorkeko bost auzoetatik lurralde handiena hartzen duena da, 282,9 km² baitauzka. Populazioa 2.225.486 biztanlekoa du<ref name="census" />. Auzo hura ere Long Island uhartearen mendebaldeko muturrean dago, Brooklynen ipar-ekialdean. Hiriko aireportu handienetakoak han daude, hots, John F. Kennedy International Airport eta La Guardia Airport. Greziatiko eta Indiatiko komunitate handiak ditu, beren jatetxeak, dendak eta guzti<ref name="queensdiverse">{{Erreferentzia|url=http://www.nytimes.com/2006/07/04/nyregion/04fourth.html |abizena1=O'Donnell|izena1=Michelle |izenburua=In Queens, It's the Glorious 4th, and 6th, and 16th, and 25th...|egunkaria=[[The New York Times|New York Times]]|data=2006-7-4}}</ref>. Antzerki eta museoaz gain, Corona Park parke handia du: bertan dago munduko bolaren eskultura handia, Queenseko irudirik ezagunena.
* [[Bronx]]: 1.363.198 biztanle<ref name="census" /> eta 108,9 km² ditu. New Yorkeko bost auzoetako iparraldekoena da. Halaber, beste lau auzoak ez bezala, ez dago uharte batean. Izena Jonas Bronck-i zor dio: Suediatik iritsitako etorkina zen, lurralde horretako lehenbiziko biztanlea. Bronx auzoak, nahiz eta entzute txarra izan, leku arriskutsua delako, ikuskizunak ditu. Haien artean, Bronxeko zoologikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New York City Museum Guide |abizena1=Ward|izena1=Candace |argitaletxea=Dover Publications |urtea=[[2000]] |isbn= 0-486-41000-5 |orrialdea=72}}</ref> eta Lorategi Botanikoa, 47 lorategi dituena, munduko larrosa lorategirik handiena barne. Gainera, Yankee Stadium famatua Bronx-en dago
* [[Staten Island]]: 459.737 biztanle<ref name="census" /> eta 151,5 kilometro koadro dauzka. Uharte bat da, Manhattanen hego-ekialdean eta Brooklynen mendebaldean kokatua. Brooklynekin lotuta dago Verrazano-Narrows zubiaren bitartez (bidesaria ordaindu behar da). Staten Islandeko punturik altuena, Todt Hill, era berean New York hiriko punturik garaiena da. Ez dauka eraikin famatuenik baina bai parke eta leku historiko ugari<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nyc.gov/html/dcp/pdf/fkl/dmp.pdf|izenburua=Fresh Kills Park: Lifescape - Draft Master Plan |data=2006-03 |egilea=New York City Department of City Planning}}</ref>. Haien artean, Estatu Batuetako gotorleku zaharretariko bat, "Ford Warsworh" alegia, 200 urteetan portua defendatu zuena eta askatutako lehen
== Ekonomia ==
378. lerroa:
Arkitekturaren ikuspegitik, New Yorkeko eraikinak estilo askotakoak dira. Horien artean, aipatzekoa da ''[[Woolworth Building]]'' (1913), "Gothic Revival" estiloko etxe orratza, espaloitik ikus daitezkeen xehetasun gotiko ugariz hornitua.<ref>http://www.wdl.org/en/item/11376/</ref>
''[[Equitable Building]]'' eraikitzean sortu zen arazo larriari aurre egiteko asmoz 1916an onetsiriko arau batek ("Zoning Resolution") ezarri zuenez, handik aurrera eraikitzekoak ziren etxe guztiek "atzeraguneak" behar zituzten izan; hau da, eraikin batek, bere garaierako puntuetan, "lodiera" ezberdina behar zuen izan, halako moduan non goragoko solairuen azalera txikiagoa izango baitzen beheragokoena baino. Horren ondorioz, eraikin garaiek harturiko itxura da hainbat "koskaz" osatuta egotearena. Antolaketa horren helburua zera zen, modua egotea [[eguzkia]]ren [[argi]]a espaloietaraino iritsi ahal izateko. [[Art Déco]] estiloko ''[[Chrysler Building]]'' (1930) eraikinaren diseinuak (zenbat eta garaiago iritsi, hainbat eta estuago bilakatzen da eraikina, gailurrean daukan [[altzairu]]zko orratz batean amaitzeraino) baldintza horiek betetzen ditu. Eraikin horixe bera da, historialari eta arkitekto ugariren iritziz, New Yorkeko eraikinik onena, dituen apaingarri
=== Kirola ===
393. lerroa:
|-
! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Yankees]]
| [[Major League Baseball|MLB]] [[beisbol]]<nowiki/>a
| [[Yankee Stadium]]
| 1901
399. lerroa:
|-
! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Mets]]
| [[Major League Baseball|MLB]]
| [[Citi Field]]
| 1962
451. lerroa:
== Ondarea ==
=== Museoak ===
Manhattango [[Metropolitan Museum of Art]]ek bi milioi artelan ditu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Works of Art: Permanent Collections|egilea=Metropolitan Museum of Art|urtea=[[2007]]|url=http://www.metmuseum.org/Works_of_Art/collection.asp?HomePageLink=permanentcollection_l}}</ref>. Urtero 4,5 milioi bisitari izanik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=3 Out of 4 Visitors to the Met Never Make It to the Front Door|izena1=Carol|abizena1=Vogel|data=2006-3-29|egunkaria=[[The New York Times]]|url=http://www.nytimes.com/2006/03/29/arts/artsspecial/29web.html?ex=1187323200&en=39ee799cd8fd2084&ei=5070}}</ref> , munduko
New York Hall of Science, Skyscraper Museum eta Staten Island Institute of Arts & Sciences zientzia museoak izan arren, famatuena [[Estatu Batuetako Historia Naturalaren Museoa]] da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Overview and Programs 2006-2007|egilea=American Museum of Natural History|url=http://www.amnh.org/about/programs.php}}</ref>.
463. lerroa:
== Hedabideak ==
New Yorken munduko telebista, publizitate, musika eta hedabide industriaren talderik nagusietariko batzuk daude, adibidez [[Time Warner]], [[News Corporation]], [[Hearst Corporation]] edo [[Viacom]]. Estatu Batuetako hiru egunkari nazionaletako bi newyorkarrak dira: ''[[The Wall Street Journal]]'' eta ''[[The New York Times]]'' hain zuzen ere.
== Hiri senidetuak ==
507. lerroa:
* [[Herbert Ross]] ([[1927]]-[[2001]]), zinemalaria.
* [[Stanley Kubrick]] ([[1928]]-[[1999]]), zinemalaria.
* [[Bob Cousy]] ([[1928]]-),
* [[Dolph Schayes]] ([[1928]]-), saskibaloilaria.
* [[William Safire]] ([[1929]]-[[2009]]), idazlea.
515. lerroa:
* [[Woody Allen]] ([[1935]]-), zinemalaria.
* [[Jack Nicholson]] ([[1937]]-), aktorea.
* [[Lenny Wilkens]] ([[1937]]-),
* [[George A. Romero]] ([[1940]]-), zinemalaria.
* [[Al Pacino]] ([[1940]]-), aktorea.
* [[Art Garfunkel]] ([[1941]]-), abeslaria.
* [[Stephen Jay Gould]] ([[1942]]-[[2002]]), paleontologoa.
* [[Connie Hawkins]] ([[1942]]-),
* [[Martin Scorsese]] ([[1942]]-), zinemalaria.
* [[Robert De Niro]] ([[1943]]-), aktorea.
* [[Billy Cunningham]] ([[1943]]-), saskibaloilaria.
* [[Jon Kabat-Zinn]] ([[1944]]-), ''mindfulness'' tekniken bultzatzailea.
* [[Sylvester Stallone]] ([[1946]]-), aktorea.
* [[Oliver Stone]] ([[1946]]-), zinemalaria.
| |||