Eritrea: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
186. lerroa:
 
== Demografia ==
=== Biztanleria ===
[[Fitxategi:Gash Barkahouses.jpg|thumb|340px|[[Gash-Barka]] eskualdeko etxolak.]]
[[Fitxategi:Traditional Eritrean dance.jpg|thumb|right|180px|[[Tigrinya]] etniako emakumeak janzkera tradizionalarekin.]]
Erlijioari dagokionez, kristau [[kopto]]ak eta musulmanak daude.
2016an Eritreak 5.869.869 biztanle zituen, 51,8 biztanle kilometro koadroko dentsitatearekin<ref name="cia"></ref>. Biztanleen %22,6 baizik ez da hirietan bizi; gehienak [[artzaintza]] edo [[nekazaritza]]tik bizi dira, herrietan. Adineka, berriz, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %40,7, 15-24 urte bitartekoak %19,4, 25-54 urte bitartekoak %32,3, 55-64 urte bitartekoak %3,7 eta 65 urtetik gorakoak %3,9<ref name="cia"></ref>. Bizi itxaropena 64,9 urtekoa da, 62.4 urtekoa gizonezkoena eta 67,5 urtekoa emakumezkoena (2016ko zenbatespenak)<ref name="cia"></ref>.
 
Biztanle gehienak lur garaietan bizi dira, epelagoak eta euritsuagoak baitira. Etiopiaren aurkako gerrak eta [[XX. mendea]]ren bukaerako gosete izugarriek Eritreako biztanleak lekuz aldatzera behartu dituzituen. Burujabetasuna lortu zuenean, biztanleriaren % 20k bizilekuz aldatu behar izan zuen; 500.000 inguru iheslari joan ziren [[Sudan]]era, 40.000 inguru Europara eta 14.000 Estatu Batuetara. EritrearrenEmakumeek bizi4,07 seme-itxaropenaalaba izaten dituzte, batez beste. Biztanleen %73,8 daude 50alfabetaturik urtekoa(2015)<ref daname="cia"></ref>.
Eritrearrak bederatzi etniatan banatuta daude: [[tigrinak]], [[tigreak]], bilenak, afarrak, sahoak, kunamak, narak, hidarebak eta rashaidak. Etnia nagusiak lehenengo biak dira: tigrinak hegoaldean bizi dira, eta tigreak, iparraldean. Etnia bakoitzak bere hizkuntza eta bere kultura ditu. Hizkuntza nagusiak bi etnia handi horienak eta [[arabiera]] dira; [[italiera]] eta [[ingeles]]a ere zabal erabiltzen dira (ingelesa, irakaskuntzan).
 
=== Banaketa etnikoa ===
Biztanleen erdiak, gutxi gorabehera, [[kristautasun|kristauak]] dira, eta tigrina hizkuntzaz mintzatzen da; etnia hori goi-ordokian bizi da. Biztanleen beste erdiak musulmanak dira, eta etnia- eta hizkuntza-talde askotan banatuta daude. Tigrina hizkuntza erabiltzen duten musulmanak iparraldeko kostaldean eta mendebaldeko lur behereetan bizi dira; sahoak, berriz, Mesewatik hurbil bizi dira, kostaldean. Bilena hizkuntza erabiltzen duten herri gehienak [[Keren]] aldean bizi dira; musulmanak dira, afarrak bezala, eta hego-ekialdeko kostan eta Dahlak uharteetan bizi dira. Hidarebek, ipar-mendebaldeko eta ipar-ekialdeko nomadak, beja hizkuntza erabiltzen dute, eta musulmanak dira gehienak. Narak eta kunamak hego-mendebaldean bizi dira, eta haiek ere musulmanak dira, baina hizkuntza nilotiko bat erabiltzen dute; Eritreako gainerako etniek, berriz, afro-asiar hizkuntzak erabiltzen dituzte. Aniztasun handi hori gorabehera, etnien arteko istiluak ez dira arazo handia izan Eritrean; etiopiarrei elkarrekin aurre egiteak batasun handia eman die. Estatuak, beraz, ez du batasunik ez etnian ez hizkuntzan, eta italiarren mendean egon zen garaian ezarritakoak ditu egungo mugak.
[[Fitxategi:Eritrean Women.jpeg|thumb|200px|[[Saho hizkuntza|Saho]] etniako emakumeak.]]
Eritrearrak bederatzi etniatan banatuta daude: [[tigrinaktigrinyas]], [[tigreak]], bilenak, afarrak, sahoak, kunamak, narak, hidarebakhedarebak eta rashaidak. Etnia nagusiak lehenengo biak dira: tigrinak, biztanleriaren %55<ref name="cia"></ref>, hegoaldean bizi dira, eta tigreak, biztanleriaren %30<ref name="cia"></ref>, iparraldean. Etnia bakoitzak bere hizkuntza eta bere kultura ditu. Hizkuntza nagusiak bi etnia handi horienak eta [[arabiera]] dira; [[italiera]] eta [[ingeles]]a ere zabal erabiltzen dira (ingelesa, irakaskuntzan).
 
BiztanleenTigrina erdiak,hizkuntza gutxierabiltzen gorabehera,duten [[kristautasun|kristauakmusulman]] dira, eta tigrina hizkuntzaz mintzatzen da; etnia hori goi-ordokian bizi da. Biztanleen beste erdiak musulmanak dira, eta etnia- eta hizkuntza-talde askotan banatuta daude. Tigrina hizkuntza erabiltzen duten musulmanakak iparraldeko kostaldean eta mendebaldeko lur behereetan bizi dira; [[Saho hizkuntza|sahoak]], berriz, Mesewatik[[Mesewa]]tik hurbil bizi dira, kostaldean. Bilena hizkuntza erabiltzen duten herri gehienak [[Keren]] aldean bizi dira; musulmanak dira, afarrak[[afar]]ak bezala, eta hego-ekialdeko kostan eta Dahlak uharteetan bizi dira. HidarebekHedarebek, ipar-mendebaldeko eta ipar-ekialdeko nomadak, beja hizkuntza erabiltzen dute, eta musulmanak dira gehienak. Narak eta kunamak hego-mendebaldean bizi dira, eta haiek ere musulmanak dira, baina hizkuntza nilotiko bat erabiltzen dute; Eritreako gainerako etniek, berriz, afro-asiar hizkuntzak erabiltzen dituzte. Aniztasun handi hori gorabehera, etnien arteko istiluak ez dira arazo handia izan Eritrean; etiopiarrei elkarrekin aurre egiteak batasun handia eman die. Estatuak, beraz, ez du batasunik ez etnian ez hizkuntzan, eta italiarren mendean egon zen garaian ezarritakoak ditu egungo mugak.
Biztanle gehienak [[artzaintza]]tik edo [[nekazaritza]]tik bizi dira, herrietan.
 
=== Hizkuntzak ===
Biztanleen % 15 baizik ez da hirietan bizi, [[Asmara]]n, [[Mesewa]]n (37.000 biztanle), [[Asseb]]en (50.000 biztanle) eta [[Keren]]en (70.0000 biztanle). Mesawa eta Asseb itsas portuak dira.
Hizkuntza nagusiak [[tigrinyera]], [[tigre hizkuntza|tigrea]] eta [[arabiera]] dira; [[italiera]] eta [[ingeles]]a ere zabal erabiltzen dira (ingelesa, irakaskuntzan).
 
=== Erlijioa ===
Biztanle gehienak lur garaietan bizi dira, epelagoak eta euritsuagoak baitira. Etiopiaren aurkako gerrak eta [[XX. mendea]]ren bukaerako gosete izugarriek Eritreako biztanleak lekuz aldatzera behartu ditu. Burujabetasuna lortu zuenean, biztanleriaren % 20k bizilekuz aldatu behar izan zuen; 500.000 inguru iheslari joan ziren [[Sudan]]era, 40.000 inguru Europara eta 14.000 Estatu Batuetara. Eritrearren bizi-itxaropena 50 urtekoa da.
Biztanleen erdiak, gutxi gorabehera, [[kristautasun|kristauak]] dira eta beste erdiak musulmanak.
 
=== Hiri nagusiak ===
Bi mediku dituzte 100.000 biztanleko. Emakumeek 5,5 seme-alaba izaten dituzte, batez beste. Biztanleen erdiak ere ez daude alfabetatuta.
{{Hiri handienak
| name = Eritreako hiri handienak
| country = Eritrea
| stat_ref = geonames<ref>[http://www.geonames.org/ER/largest-cities-in-eritrea.html Eritrea - Largest Cities], geonames.org</ref>
| list_by_pop =
| class = nav
| div_name = Eskualdea
| div_link =
 
| city_1 = Asmara
| div_1 = Maekel
| pop_1 = 563.930
| img_1 = Asmara_panorama,_Eritrea.jpg
 
| city_2 = Keren
| div_2 = Anseba
| pop_2 = 74.800
| img_2 = Keren eritrea.jpg
 
| city_3 = Massawa
| div_3 = Semenawi Keyih Bahri
| pop_3 = 23.100
| img_3 = Massawa harbour.JPG
 
| city_4 = Assab
| div_4 = Debubawi Keyih Bahri
| pop_4 = 21.300
| img_4 =
 
| city_5 = Mendefera
| div_5 = Debub
| pop_5 = 17.781
| img_5 =
 
| city_6 = Barentu
| div_6 = Gash-Barka
| pop_6 = 15.891
| img_6 =
 
| city_7 = Adi Keyh
| div_7 = Debub
| pop_7 = 13.061
| img_7 =
 
| city_8 = Edd
| div_8 = Debubawi Keyih Bahri
| pop_8 = 11.259
| img_8 =
 
| city_9 = Dekemhare
| div_9 = Debub
| pop_9 = 10.959
| img_9 =
 
| city_10 = Ak'ordat
| div_10 = Gash-Barka
| pop_10 = 8.857
| img_10 =
}}
 
== Ekonomia ==