19:22, 10 maiatza 2017ko berrikusketa aldatu Ks0stm (eztabaida \| ekarpenak) 3 edits 83.173.150.167 (eztabaida) wikilariaren 5868332 berrikuspena desegin da - rvv ← Aurreko ezberdintasuna		15:04, 11 maiatza 2017ko berrikusketa aldatu desegin Eneko Altuna (eztabaida \| ekarpenak) 7 edits No edit summary Etiketa: Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
3. lerroa: [[Fitxategi:Ahari Talka 001.jpg\|thumb\|300px\|[[Ahari-joko\|Ahari jokoa]].]] [[Fitxategi:St fardoa zoruan.jpg\|right\|160px\|thumb\|Lasto altxatzea.]] * = '''EUSKAL HERRIKO KIROLAK''' = Kirol hauetako gehienak Euskal Herrian sorturikoak dira eta, hemen, famatuak diren kirol batzuk beste estatu batzuetan praktikatzen dira nahiz eta Euskal Herrikoak izan. Kirol hauetan aritzeko indarra eta resistentzia handia izatea beharrezkoa da, oso gogorrak direlako. Herri kirolak abeltzaintza, nekazaritza, arrantza eta artisautza jardueretan oinarrituta daude, Euskal Herrian industrializazioaren aurretiko garaietan jokatu izan diren kirolak dira. Adibidez, enbor moztu jardueratik sortzen da aiskolarien kirola egurra lortzeko. Gaur egun, 18 kirol existitzen dira Euskal Kirol bezala aitortuta: '''Herri kirolak''' [[abeltzaintza]], [[nekazaritza]], [[arrantza]] eta [[artisautza]] jardueretan oinarriturik [[Euskal Herria]]n [[Industrializazioa Euskal Herrian\|industrializazioaren]] aurretiko garaietatik jokatu izan diren [[kirol]]ak dira. Herri kirolen jatorria, izan ere, garai bateko lan jarduerak aisialdira bideratzea izan da. Abeltzain, nekazari, arrantzale nahiz artisauek ogibidez egin behar zituzten zenbait lan kirol bilakatu dira denborarekin, indartsuago, bizkorrago, trebeago... nor zen erakutsi nahian. # '''Aizkora proba:''' kirol honen helburua da enborrak moztea egurra egiteko, aizkolariak kantitate zehatz bat moztu behar dute aizkora batekin, moztutako zatiak diametro bat izan behar dute. Proban, enborrak lurrean ipintzen dira horizontalean, horrela aizkolariak hauen gainean ipintzen dira errezago mozteko. Euskal Kirloan erabiltzen duten enborrak haya-zkoak dira eta prestatuta daude azalarik gabe. Antzinean, aizkolariak korrikalariak ziren, orduan, konbinatzen zituzten enborren mozketa eta korrikak. # '''Sega jokoa:''' kirol honetan ahal den belar kilo moztu behar da guadaña batekin, dembora zehatz batean. Kirol hau praktikatzen duten pertsonek segalari izena jasatzen dute. Sega jokoa ez da bakarrik Euskal Herrian praktikatzen, baita ere egiten da Alpes-en eskualdean. ''Herri kirol'' [[izen]]a nahiko modernoa da; [[Ipar Euskal Herria]]n, bestalde, ''indar joko'' esan izan zaie kirol horiei.<ref>[http://www.eitb.com/bideoak/telebista/4-denbora/osoa/442020/4denbora-peio-dospital-doxpi/ Iñaki Perurena «'4.denbora': Peio Dospital 'Doxpi'» telebista saioan].</ref> # '''Ingude altxatzea:''' kirol honek ingude bat ahal den alditan altxatzean datza, altuera determinatu batetik. # '''Sokatira:''' kirol hau bi taldez osatuta dago, hauek, sokaren bi aldeetan ipintzen dira talde bakoitzak. Haien arteko erdialdean marra bat ipintzen da eta marra hori pasatzen duen taldea galtzen du. Kirol honek mundu osotik zabalduta dago, are gehiago, kirol olimpikoa izan zen lehenengo Joku Olimpikoetan. [[Eusko Jaurlaritza]]k [[2006]]an aurrera eramandako Plan Estrategikoaren arabera, 18 dira herri kirol kategoria duten kirolak. Horrenbestez, herri kirolen ikurra ''H18K'' da, 18 direlako kirolak. Hurrengo hauek, hain zuzen: # '''Giza-proba:''' herri kirol honek taldeka nahiz banaka joka daiteke. Kirolaria gerritik kate bat lotzen du, gero, harri bat mugitu ahal izateko, hau, dembora mugatu batean egin behar da eta distantzia luzeena garraiatzean datza. # '''Zaldi-proba:''' proba honetan zaldi bat harri batetik lotzen da kate batekin. Horrela, zaldiek dembora zehatz batean ahalik eta distantzia luzeenera eramatean datza. Proba honetan zaldi bat edo asto bat parte hartu ahal du, astoak, 600 kilo inguruko harri bat eraman ahal du eta zaldiek 900 kilo ingurukoak. ~~# [[Aizkora proba]]~~ # '''Idi-proba:''' proba honetan bi idi parte hartzen dute, hauek, plaza batean 1.500 eta 4.500 kilogramo arteko probarria izeneko harri bat eraman behar dute dembora mugatu batean eta distantzia luzeena egiten duena irabazten du. ~~# [[Sega-joko\|Sega jokoa]]~~ # '''Asto-probak:''' idi-proba bezalakoa da, baina, hemen asto bat parte hartzen du eta probalari bat gidatzen dio. Hauek harri bat dembora mugatu batean distantzia luzeena egin behar du. Proba honetan astoek eramaten duten harria haien pisuaren araberakoa da. ~~# [[Harri-jasotze\|Harri jasotzea]]~~ # '''Lasto altxatzea:''' proba honek lasto fardel bat dembora mugatuan eta garaiera jakin batera ahal den gehienetan jasotzean datza. Froga honek bi minutu inguru irauten du, gizonezko fardelak 45kg izango ditu eta emakumeenak, aldiz, 30kg-koa. Beste aldetik, gizonezkoen garaiera 7 metrokoa izango da eta emakumezkoa 5 metrokoa. ~~# [[Sokatira]]<br/><br/>Gizaki-abere probak (5-8 zenbakiak):~~ # '''Lasto botatzea:''' proba honetan sarde bat erabiltzen dute jaurtitzailea baino altuagoa den barra baten gainetik botatzeko, hauek hiru saiakuntza dituzte barra gainditzeko. Kirol honek beste herrialde batzuetan praktikatzen da, hala nola, Irlandan, Australian eta Eskozian ~~# [[Giza proba]]k~~ # '''Lokotx biltze:''' proba honetan lokotx kantitate zehatz bat jarraian ipintzen dira, bere artean distantzia bat utziz. Hau taldeka edo banaka egin ahal da, eta parte hartzen duena banan-banan hartu behar ditu saski batean utziz. ~~# [[Zaldi proba]]k~~ # '''Trontza''': hemen, bi pertson parte hartu behar dute eta haiei trontzalariak esaten zaie. Proba honetan trontza izeneko zerra batekin lurretik 45 zentimetrora dagoen embor bat moztu behar dute, horretarako, trontzalariek haien artean kordinatu behar dira emborra ahal den dembora gutxitan mozteko. ~~# [[Idi-dema\|Idi probak]]~~ # '''Zaku eramate:''' joko honek garai bateko mugalarien lana irudikatzen du. Kirolariek zaku bat bizkarraren gainean eraman behar dute distantzia mugatu batean, heltzen den lehena irabazten du. ~~# [[Asto proba]]k<br/>~~ # '''Orga joko:''' proba honetan orga bati ahalik eta bira gehien emanaraztea da. Orga lurrari lotuta dago mutur batean. Jokalariak orgari atzeko aldetik heldu behar dio eta birak eman behar dizkio, orgaren gurpilak lurra ukitu gabe. ~~# [[Lasto altxatze]]a~~ # '''Harri-jasotzea: '''proba honetan harri bat lurretik hartu eta sorbaldaraino jasotzean datzan [[Herri kirol\|herri]]<nowiki/>kirola da. Jarduera honetan dabilen kirolariari harri-jasotzailea deritzo. ~~# [[Lasto botatze]]a~~ # '''Txinga eramate''': pertsona batek plaza batean leku batetik bestera [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txinga&action=edit&redlink=1 txinga] bana eskuekin eramatean datzan herri kirola da. Normalean 28 metroko plaza batean jokatzen da. Distantzia horrek plaza edo iltze izena jasotzen du. Ez dago denbora mugarik eta txingak ez du lurra ukitu behar, bestela epaileak amaitutzat ematen baitu saioa. Txingak distantziarik luzeenean eramaten dituenak irabazten du. ~~# [[Lokotx biltze]]a~~ # '''Ontzi eramate''': normalean, esne latak eraman eta ekartzeko herri kirolari deritzo. Esku bakoitzean lata bat hartu eta ahalik eta azkarren ekarri behar da, barrukoa erori gabe eta latekin lurra ukitu gabe. Txinga eramatearen oso antzekoa da. ~~# [[Trontza]]~~ # '''Harri zulaketa: '''proba honetan harri bati ahal diren zulo gehien egin behar dira dembora gutxitan. Irabazlea da harriari zulo gehien egiten diona, bat zuloak egiten duen bitartean beste batek ura botatzen dio zuloari. ~~# [[Zaku eramate]]a~~ ~~# [[Orga joko]]a~~ ~~# [[Ingude altxatze]]a<br/><br/>Txinga-ontzi eramatea (16-17 zenbakiak):~~ ~~# [[Txinga eramate]]a~~ ~~# [[Ontzi eramate]]a<br/>~~ ~~# [[Harri zulaketa]]~~ ~~Hala ere, badira beste kirol edo joko batzuk, aurrekoez gain, askotan herri kiroltzat hartzen direnak:~~ * [[Ahari-joko\|Ahari jokoa]] * [[Aker proba]] * [[Antzara-joko\|Antzara jokoa]] * [[Artzain-txakurren lehiaketa]]k * [[Bola joko]]a * [[Traineru estropada]]k * [[Oilar-joko\|Oilar jokoa]] * [[Palanka jaurtiketa]] * [[Sagar biltze (jokoa)\|Sagar biltzea]] * [[Toka]] == Ikus, gainera ==

Herri kirol: berrikuspenen arteko aldeak