Coriolis efektua: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
t Informazioa gehitu eta hobetu ditut.
1. lerroa:
[[Fitxategi:Corioliskraftanimation.gif|thumb|Coriolis efektua deskribatzen duen irudi animatua. Goiko erreferentziarentzat (erreferentzia-sistema inertziala) lerro zuzena jarraitzen du. Hala ere, errotatzen ari den puntu gorriaren erreferentzian kokatzen bagara kurba bat deskribatuko du.]]
Batzuetan, badirudi gurengan indar bat jokatzen dagoela nahiz eta inolako indarrik ez egon; adibidez, kotxez edo autobuses bidaiatzen dugunean, zakartasunez frenatzen badugu, norbait gu aurrera bultzatzen dagoela sentituko dugu; aldi berean, autobusak ezkerretara bihurgune bat hartzen duenean, norbait gu eskuinetara mugituko baligu bezala sentituko dugu. Pertsona misteriotsu hau ez da existitzen. Kasu hauetan, “Fikziozko indar” edo “inertzia indar”-ei buruz hitz egiten dugu, eta sistema erreferentzial ez inertzialetan lan egiten dugunean agertzen dira hauek.
'''Coriolis efektua''' [[1836]]an [[Gaspard-Gustave Coriolis]] frantziar zientzialariak deskribatutako efektu fisiko bat da. Errotatzen ari den erreferentzia sistema bateko begirale batek berekiko higitzen ari den gorputz baten mugimenduan ikus dezakeen efektua da (ibilbidearen deformazio modukoa). Gorputzak errotazioan dagoen sistemarekiko [[azelerazio]] erlatibo bat duelako gertatzen da. Azelerazio hau beti da sistemaren errotazio-[[ardatz (argipena)|ardatzarekiko]] eta gorputzaren [[abiadura]]rekiko [[elkarzut|elkartzuta]].
 
Inertzia indar hauetako kasu berezi eta interesgarriak Lurraren errotazioagatik sortutakoak dira; Coriolis indarra bezala. 
Efektuak garrantzia du [[nabigazio]]an, [[balistika]]n, [[meteorologia]]n eta, oro har, mugimendu zirkularrean dagoen edozein sistemaren baitan.
 
'''Coriolis efektua''' [[1836]]an [[Gaspard-Gustave Coriolis]] frantziar zientzialariak deskribatutako efektu fisiko bat da.
 
Errotatzen ari den erreferentzia sistema bateko begirale batek berekiko higitzen ari den gorputz baten mugimenduan ikus dezakeen efektua da (ibilbidearen deformazio modukoa). Coriolis disko baten erradioaren inguruan biratzen dagoen objetuaren abiadura aldatzen du. Colioris soilik zero ez den abiadura duten gorputzek jasango dute, errotazio erreferentzian, azerelazio zentrifugoan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Indar zentrifugo|hizkuntza=eu|data=2017-02-06|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Indar_zentrifugo&oldid=5778355|sartze-data=2017-05-05}}</ref> ez bezala non mugimendu edo atseden egoerarekiko independientea den. 
 
<u>Adierazpen matematikoa</u>
 
Gorputz batek v abiadurarekin errotatzen ari den erreferentzia sistema batean, abiadura angularrarekin (ω), Coriolis azelerazioa horrela hitz daiteke:
 
<math>a=-2 \omega\times\upsilon </math>
 
Non:
 
a: Coriolis azelerazioa.
 
ω: abiadura angularra.
 
v: Gorputzaren abiadura.
 
Coriolis indarraren adierazpen matematikoa honako hau da:
 
<math>F=-2 m (\vec{\omega}\times\vec{\upsilon}) </math>
 
non:
 
m: gorputzaren masa
 
ω: abiadura angularra
 
v: gorputaren abiadura
 
x: produkto bektoriala
 
<u>Naturako efektuak</u>
 
Haizean eta ozeanoen mugimentuetan dauka efektua. Hauek Lurraren inguruan mugitzen diren heinenan abiadura eta ibilbide aldaketak sufritzen dituzte Coriolis indarrak direla eta. Horrela, ipar hemisferioan, haizeak mugimendu ziklonikoak egiten ditu, eta hego hemisferioan antiziklonikoak
 
Efektua askoz nabariagoa da Lurraren ekuatorean, Lurraren zentruaren hurrenen dagoen puntua delako, eta abiadura askoz handiagoa da bertan.
 
Gainera, egokiak diren arroetan, Ozeano Atlantikoan adibidez, efektuak korronte marinoak desbideratzen ditu, eskuinera ipar hemisferioan eta ezkerrera hego hemisferioan.
 
[[Kategoria:Mekanika klasikoa]]