Pluton (planeta nanoa): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
116. lerroa:
== Historia ==
=== Aurkikuntza ===
[[1840ko hamarkada]]n [[Urbain Le Verrier]]ren [[mekanika newtondar]]a eabili zuen oraindik ezaguna ez zen [[Neptuno]] planetaren posizioa aurreikusteko, [[Urano]]ren orbitan zeuden perturbazioak aztertuta<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Ken|abizena=Croswell|izenburua=Planet quest: the epic discovery of alien solar systems|argitaletxea=Free Press|hizkuntza=English|data=1997-01-01|url=https://www.worldcat.org/search?qt=wikipedia&q=isbn:9780684832524|isbn=0684832526|sartze-data=2017-03-19}}</ref>. [[XIX. mende]]aren bukaeran egindako Neptunoren behaketatik ondorioztatu zen Urano bera Neptuno baino urrunago zegoen beste planeta baten eragin grabitatorioa zuela.
1906an [[Percival Lowell]]ek bederatzigarren planetaren bilaketa hasi zuen, "[[X Planeta]]" izenarekin<ref>{{Erreferentzia|izena=Clyde W.|abizena=Tombaugh|izenburua=The Search for the Ninth Planet, Pluto|orrialdeak=73|data=1946-01-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1946ASPL....5...73T|aldizkaria=Leaflet of the Astronomical Society of the Pacific|zenbakia=5|issn=0004-6272|sartze-data=2017-03-19}}</ref>. 1909an Lowell eta [[William H. Pickering]]ek hainbat koordenatu zeleste proposatu zituzten planeta horrentzat<ref>{{Erreferentzia|izena=William Graves|abizena=Hoyt|izenburua=W. H. Pickering's Planetary Predictions and the Discovery of Pluto|orrialdeak=551–564|data=1976-12-01|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/351668|aldizkaria=Isis|alea=4|zenbakia=67|issn=0021-1753|doi=10.1086/351668|sartze-data=2017-03-19}}</ref>. Lowellek bere behatokitik egin zituen hainbat bilaketa, ahalik eta 1916an hil zen arte, baina ez zuen emaitzarik lortu. Lowellek ez zekien [[1915]]eko [[martxoaren 19]]an eta [[apirilaren 7]]an egindako argazkietan Pluton bera agertzen zela, eta ez zutela ondo identifikatu<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Littmann|izenburua=Planets beyond: discovering the outer solar system|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=English|data=1990-01-01|url=https://www.worldcat.org/search?qt=wikipedia&q=isbn:047151053X|isbn=047151053X|sartze-data=2017-03-19}}</ref>. Aurkikuntzaren aurretik beste hamalau behaketa daude non Pluton, jakin gabe, ikusi zuten, zaharrena 1909ko abuztuaren 20an [[Yerkes Behatokia|Yerkes Behatokitik]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Greg|abizena=Buchwald|izenburua=Pluto is Discovered Back in Time|orrialdeak=355|abizena2=Dimario|abizena3=Wild|izena2=Michael|izena3=Walter|data=2000-01-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2000ASPC..220..355B|zenbakia=220|isbn=10503390|sartze-data=2017-03-19}}</ref>.
131. lerroa:
Pluton izena, [[Pluton (mitologia)|azpimunduko erromatar jainkoa]], [[Venetia Burney|Venetia Burneyk]] proposatu zuen, garai hartan hamaika urte zituen [[Oxford|Oxfordeko]] hiriko ikasle bat, [[Erromatar mitologia|erromatar mitologian]] interesatua<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBC NEWS {{!}} Science/Nature {{!}} The girl who named a planet|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4596246.stm|sartze-data=2017-03-19}}</ref>. Izena bere aitona [[Falconer Madan|Falconer Madanekin]] izan zuen hizketaldi batean atera zen, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateko]] liburuzaina. Honek [[Herbert Hall Turner]] astronomoari eman zion izena eta bera arduratu zen AEBra bidaltzeaz<ref name=":1" />.
Objetua ofizialki [[1930]]<nowiki/>eko [[maiatzaren 25]]<nowiki/>ean izendatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Name Pluto Given to Body Believed to Be Planet X|data=1930-05-25|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F60F14FC3D55147A93C7AB178ED85F448385F9&scp=1&sq=Name%20given%20to%20body%20planet%20X&st=cse|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2017-03-19}}</ref>. Lowell Behatokiko kide bakoitzak botoa emateko eskubidea zuen hiru izenen zerrenda batetik: [[Minerva]], [[Kronos]] eta Pluton. Minerva jada asteroide baten izena zen eta Kronos izena [[Thomas Jefferson Jackson See]] astronomoak proposatu zuen, garai hartan fama txarra hartzen ari zena. Plutonek irabazi zuen bozketa, boto guztiak lortuta<ref name=":2" />. Izena proposatu izanagatik Madanek Venetiari £5 eman zizkion (gaur egongo 300 [[Libera esterlina|libera esterlinaren]] parekoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Measuring Worth - Annual RPI and Average Earnings for Britain|url=https://measuringworth.com/ukearncpi/|sartze-data=2017-03-19}}</ref>).<ref name=":1" />
| |||