Wikipedia

Xake: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
1. lerroa:
[[Fitxategi:Staunton chess set.jpg|thumb|right|300px|Xake jokoa, irudiak bere hasierako kokalekuan.]]
 
'''XakeaZakea''' bi jokalarientzako mahai-jokoa edo [[kirol]]a da<ref>[http://www.csd.gob.es/csd/asociaciones-eu/01kirol-federazioak-eta-kluben-taldeak/federaciones-espanolas/view?set_language=es&cl=es Espainiako Xake Federazioa, esaterako, Espainiako Kirol Federazioen artean dago ofizialki]</ref>. Jokalari batek besteari "XakeZake Mate" egin behar dio erregea inguratuz bere piezekin. Bi talde daude, zuriak eta beltzak. Taula 64 laukitan antolatuta dago —8 x 8 laukitxo—, kolore beltzak eta zuriak tartekatuta. Jokalari bakoitzak 8 peoi, 2 gaztelu edo dorre, 2 zaldun edo zaldi, 2 alfil, eta dama (edo erregina) eta errege bana dauzka.
 
Peoiak 2. ilaran kokatzen dira ezker eskuin; 1. ilaran honela kokatzen dira ezkerretik hasita: gaztelua edo dorrea, zalduna edo zaldia, alfila, (dama edo erregea), (erregea edo dama), alfila, zalduna eta gaztelua.
7. lerroa:
Dama beti bere kolorea duen laukitxoan kokatuta dago; horregatik, jokalariak pieza zuriak ala beltzak dituen arabera, piezen ordena desberdina da.
 
XakeaZakea ''[[xiangqi]]'' (xake txinatarra) eta ''[[shogi]]'' (xakezake japoniarra) jokoen familia berekoak dira. Uste da horiek guztiak ''[[chaturanga]]'' izeneko joko batetik datozela, [[India]]n praktikatzen zena, VI mendean. [[Xake jokalari|Zake jokalari]] deitzen zaio xakean jokatzen duenari, profesionala zein zalea izanik ere.
 
XakearenZakearen jatorria erabat jakina ez bada ere, [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] [[arabia]]rrek ekarri zuten.
 
XakearenZakearen lehenengo erreferentzia modernoa [[Francesch Vicent]]en idazlan batean aurkitu dezakegu, [[Valentzia]]n imprimatu eta publikaturiko ''"Libre dels jochs partits dels shacs en nombre de 100"'' izenekoa, XV mendearen amaiera aldean.
 
== Piezak eta mugimenduak ==
 
Euskal Herriko xakelariekzakelariek bi izendapen ezberdin erabiltzen dituzte xakezake-piezak izendatzeko:
 
* Erregea, Dama, Gaztelua, Alfila, Zalduna eta Peoia edo Oinezkoa.
* Erregea, Anderea, Dorrea, Gudaria, Zalduna eta Peoia edo Oinezkoa.
 
[[Euskaltzaindia]]ren Hiztegi Batuan ez dago piezen izenik eta ondorioz ofizialki onartutako izendapenik ez dagoela esan daiteke, izan ere Euskal XakeZake Federakuntzak berak ere ez baitu izendapen ofizialik onartu.
 
Hala ere 1985ean Jon Esturo eta Maximo Aierbek argitaratutako '''XakeZake''' euskaraz idatzitako xakeari buruzko lehenengo liburuan goian aipatutako lehenengo izendapena erabiltzen da. Beranduago ChessBase enpresa alemaniarraren '''XakeZake zakurtzarrari''' bideojokoa euskaratu zenean ere, [[FIDE]]k onartzen duen [[notazio aljebraiko]]a itzultzeko garaian lehenengo izendapen hori erabili zen.
 
Hala ere, oso arrunta da bigarren izendapena darabilten jokalariak aurkitzea
56. lerroa:
=== Erregea ===
 
Erregea da xakezake jokoko piezarik garrantzitsuena, berau defendatzea datzalako jokoa. Erregea nahi duen lekurantz mugi daiteke (ezker-eskuin, aurrera-atzera eta diagonalean), beti ere lauki bat eginez mugimendu bakoitzean.
 
=== Dama edo Anderea ===
 
Erregina edo Dama da erregearen ostean piezarik garrantzitsuena, eta balio gehien daukana. Jokalari batzuek "XakeZake erreginari" edo ''XakeZake damari'' ere erabiltzen dute berau jateko arriskuan dagoenean.
 
Edozein mugimendu egin dezake ezker-eskuin, aurrera-atzera eta diagonalean nahi dituen koadro guztiak mugituz jokaldi bakoitzean.
80. lerroa:
Peoiak banan banan mugitzen dira (lehenengo mugimenduan ezik, bina karratu egin ditzaketela). Euren zutabea uzteko modu bakarra beste pieza bat jatea da, diagonalean aurrerantz lauki bat mugituz egiten baitute.
 
== XakeZake mate ==
 
Jokoaren helburua ''xake mate'' egitea da. ''XakeZake mate'' egitean aurkariaren erregea ihes egin ezin duen egoeran jartzen da eta behin egoera horretara iritsiz gero, jokoa amaitu egiten da. Ezagutzen den xakezake materik laburrena honako hau da: (Zoroaren matea)
[[Fitxategi:AnimECHECS-Le-mat-du-Sot2.gif|thumb|300px|center|Ezagutzen den xake-materik laburrena]]
 
== Jokoaren faseak ==
XakeanZakean hiru fase bereiztu ohi dira:
 
# Irekiera: lehen jokaldiak hartzen ditu barne; piezak hasierako laukietatik irteten dira.
94. lerroa:
Fase bakoitzak estrategia eta trebetasun bereziak eskatzen dizkio jokalariari. Hori dela eta, gerta daiteke jokalari bat ondo moldatzea hasieran eta amaieran baina ez izatea oso iaioa joko ertainean. Hiru faseren arteko mugak ez dira zehatz-zehatzak.
 
== XakeZake txapeldunak ==
{{Sakontzeko|Munduko XakeZake Txapelketa|Emakumezkoen Munduko XakeZake Txapelketa}}
 
Munduan hainbat lehiaketa burutzen dira xakezake txapelduna nor den erabakitzeko. Lehiaketa ofizialaz aurretik, egondako txapeldun ezberdinak zerrendatzen dira. [[1993]]tik hona bi modalitate daude. Lehenengoa lehiaketa klasikoaren parekoa da. Bigarrena, FIDE lehiaketa, azkarragoa da eta horregatik, hainbat jokalariren ustez, ez da kalitate maila berekoa.
 
2006ko irailaren 21etik urriaren 13ra jokatu zen [[Errusia]]ko [[Elista]] hirian, Munduko Txapelketen ''bateratze'' txapelketa deitu zena. [[Veselin Topalov]] eta [[Vladimir Kramnik]] jokalarien arteko arazo eta salaketen ostean, [[Vladimir Kramnik]] errusiarra izan zen garaile azken desberdinketa partidan.
166. lerroa:
|}
 
=== Munduko xakezake jokalari onenak 1886–1993 artean ===
{|class="wikitable" border="1"
|-
256. lerroa:
* {{en}} [http://www.freechess.org FICS] Dohako zerbitzaria.
* {{de}} {{en}} {{es}} {{fr}} {{sv}} [http://www.chessclub.com ICC] Ordaindu beharreko internet kluba.
{{DEFAULTSORT:Zakea}}
 
[[Kategoria:XakeaZakea]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Xake"(e)tik eskuratuta