Begoñako errepublika: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Villaamil aurrescu en begona.jpg|thumb|300px|Aurrezkua Begoñan (Villaamil, 1850)]]
[[Fitxategi:Escudo de Bilbao-Begoña.svg|thumb|Begoña udalerriko armarria. Pitxer handi bat lau azuzenarekin. ]]▼
'''Begoñako Errepublika''' 1925era arte indarrean ibili zen [[Begoña]] udalerriaren izen ofiziala izan zen, gaur egungo [[Begoña (barrutia)|Begoña]], [[Uribarri (Bilboko barrutia)|Uribarri]] eta [[Otxarkoaga-Txurdinaga]]ko barrutietako lurrak batzen zituena, hau da, [[Artxanda]] menditik [[Bilboko itsasadarra|Bilboko itsasadarreraino]]. Gaur eguneko auzo hauek Begoñako udalerri haren lurretan daude: [[Arabella]], [[Bolueta]], [[Gazteleku|Castaños]], [[Lorategi-hiri (Bilbo)|Loruri]], [[Matiko]], [[Otxarkoaga]],
▲[[Fitxategi:Escudo de Bilbao-Begoña.svg|thumb|Begoña udalerriko armarria. Pitxer handi bat lau azuzenarekin.
Nagusiki baserri giroko udalerria zen.<ref>{es}[http://www.deia.com/2017/02/12/bizkaia/bilbao/begoneses-de-pura-cepa Pedro, Begoña, José y Tomás, begoñeses de pura cepa] Arantza Rodriguez (Deia, 2017-02-12)</ref> [[Mahatsondo|Mahasti]] asko eta [[txakolin]] ugari egiten zen Begoñan. Hortik dator ''[[Mahatserri]]'' herriaren ezizena eta bertakoei ematen zitzaien izena ''mahatsorri'' izena.
12 ⟶ 13 lerroa:
Ingurune honetako jatorrizko hizkera [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] aztertu zuen ("Bilbotarron euskararen zuzuan", 2004), eta "Begoñako euskara" izena eman zion, [[Buia (Bilbo)|Buia]] eta [[Larraskitu]]<nowiki/>ko moten aurrean. Gaur egun ere, azken hamarkadotan jazotako aldaketa demografiko eta ekonomikoak gora-behera, jatorrizko hiztunak bizi dira [[Otxarkoaga|Otxarkoagako]] landa-eremuan, [[Arbolantxa kalea|Arbolantxa]], [[Egirleta]]/Santo Domingo eta [[Azkarai]] auzuneetan alegia.
Begoña herri euskaldun hutsa zen 1844 urte aldean. Euskararen erabilera murriztu arazia edo debekatua izan zen aginduren bidez 1880an eta 1938an. Eta adibidez, Begoña herri euskalduna zenean 1916an (euskaldun hutsak baziren, zahar eta gazte), erdaldunik ez zegoenean ere erdaraz egin behar ziren elizan. Ehun urtetan Begoñako egoera soziolinguistikoa irauli zuen: herri euskaldun hutsa zena zeharo erdaldundu zuen, euskara isilarazi arte. Baina ez zen erabat galdu. Katea ez zen eten. Euskaldun batzuek eutsi zioten hizkuntzari, eta Ikastolak eta gau-eskolak sortu ziren gero. Hizkuntza politika Begoñako elizatik ikusita (1844-1938).<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Ortega|izena=Hektor|egile-lotura=|izenburua=Hizkuntza politika Begoñako elizatik ikusita (1844-1938)|aldizkaria=Berton|argitaratze-lekua=Bilbo|liburukia=10.orria|alea=196|data=2016-martxoa|urtea=2016|url=http://uriola.tok-md.com/pdf/berton196.pdf|sartze-data=2017-02-12|issn=1577-9025}}</ref>
[[Eustat|Eustatek]] emandako [[2006|2006ko]] datuen arabera, mahatsorrien laurdena inguruan euskalduna zen, zehazki 24.734 pertsona (%23a), Bilbo osoko %24.3a baino portzentaia apur bat baxuagoa beraz. Kopuruari dagokionez, [[Santutxu]], [[Txurdinaga]] eta [[Uribarri]] dira euskal hiztun gehien ematen dituzten auzoak (14.500 hiritar inguru), baina portzentualki [[Otxarkoaga|Otxarkoagako]] baserri-eremua, [[Lorategi-hiri (Bilbo)|Loruri]], [[Gazteleku|Castaños]] eta [[Begoña]] dira euskaldunenak.
28 ⟶ 29 lerroa:
* [[Begoñako Andre Maria|Begoñako Andra Mari]]
== Kanpo loturak ==
* [http://uriola.tok-md.com/pdf/berton196.pdf Berton aldizkariko] ale gehienetan, 10.orrialdeko "Begoña eta Euskerea" atalak informazio histokiko ugari argitaratzen ditu aspaldiko Begoña udalerriaz.
* [http://www.pa-ya.biz pa..ya konpartsa]
* [http://www.aixeberri.org Aixeberri konpartsa]
| |||