Malaria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
H8^Sy😈😈😈😈😈😈😈😨😨🛀🛁🛀 Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa |
t 213.143.48.105 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Gorkaazk wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
||
1. lerroa:
{{ohar medikoa}}
[[Fitxategi:Plasmodium.jpg|thumb|right|250px|''Plasmodium falciparum'' giza [[odol]]ean.]]
'''Malaria''' edo '''paludismoa''' ''[[Plasmodium]]'' [[genero]]ko [[bizkarroi|parasitoek]] eragindako [[gaixotasun infekzioso]]a da. Malaria terminoak erdiaroko [[italiera]]n du jatorria, "mala aria" (aire txarra esan nahi du). Bere eraginez, 350–500 milioi pertsona kutsatzen eta 1.3–3 miloi inguru hiltzen dira munduan zehar urtero. Heriotza gehienak, Sahara-azpiko [[Afrika]]n gertatzen dira, bereziki 5 urtetik beherako umeengan. Malaria txirotasunarekin erlazionatu ohi da eta garapen ekonomikoarentzat oztopo garrantzitsua da hirugarren munduko herrialdeetan.
Gaixotasunaren sintomak oso aldakorrak izan daitezke, [[sukar]]ra, [[zefalea]], giharreko mina, [[beherako]]a, makalaldia eta [[eztul]]a besteak beste. Malaria endemikoa den zonaldeetan, infektatutako pertsonek "hartutako immunitatea" garatzen dute sarritan. Honek esan nahi du, parasitoaren eramaileak direla baina ez dutela gaixotasunaren sintomarik.
Malaria aitortu beharreko gaixotasuna da [[Euskal Herria]]n. 1999. urtean 18 kasu diagnostikatu ziren [[Euskal Autonomia Erkidegoa|EAE]]-an, eta 2005.urtean 19.
Gizakien arteko kutsapen zuzenaren arrisku bakarra haurdun dagoen emakume batengandik bere [[umeki]]arenganakoa da. Gainerantzean, eltxoaren ziztada bidez transmititzen da gaixotasuna. Lehen [[txerto]]a [[Manuel Elkin Patarroyo]] mediku [[kolonbia]]rrak garatu zuen, %40-60-ko eraginkortasuna duena helduetan eta %77-koa umeetan.
Paludismoaren aurkako borroka egun afrikarra [[apirilaren 25]]ean ospatzen da, lehen aipatu bezala [[kontinente]] honetan baita arruntena gaixotasun hau.
== Mikrobiologia ==
''Plasmodium'' izeneko [[protozoo]]ak eragiten du gaixotasuna, [[Anopheles]] eltxoaren bidez. Eltxoaren emeak bakarrik elikatzen dira [[odol]]arekin [[arrautza]]k heltzeko helburuarekin, eta beraz, arrek ez dute ziztatu eta gaixotasuna transmitituko.
| |||