Mateo Muxika: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
→Bizitza: Kohesioa |
|||
5. lerroa:
== Bizitza ==
===
[[Idiazabal]]go Igarondo baserrian jaio zen, San Mateo egunez. Aita, Jose Domingo Muxika, Idazkaria eta Peritu Agronomoa zen; [[Beasain]]go Udal-Idazkari izendatu zutenez, hona aldatu zuen familiaren bizilekua Mateok oraindik urtebete besterik ez zuenean. Andre Mari kaleko Don Juanenea etxean bizi izan ziren, gaur egun kale bereko hamahiru zenbakidun etxea dagoen lekuan.
[[Beasain]]en egin zituen lehen ikasketak eta [[musika]]koak. Ondoren, [[Oñatiko Unibertsitatea]]n [[Latin]]a eta urtebetez [[Filosofia]] ikasi zituen, eta gero [[Gasteiz]]ko apaizgaitegian sartu zen. [[Salamancako Unibertsitatea]]n, berriz, [[Teologia]]n doktoretza egin zuen. Apaiztu ondoren, [[Usurbil]]go parrokian aritu zen bolada batean. [[Gasteiz]]ko apaiztegiko irakaslea ere izan zen, [[Latin]], [[Erretorika]] eta [[Filosofia]]ko katedretan. ▼
▲[[Beasain]]en egin zituen lehen ikasketak eta [[musika]]koak. Ondoren, [[Oñatiko Unibertsitatea]]n [[Latin]]a eta urtebetez [[Filosofia]] ikasi zituen, eta gero [[Gasteiz]]ko apaizgaitegian sartu zen. [[Salamancako Unibertsitatea]]n [[Teologia]]n doktoretza egin zuen.
[[1903]]an kalonje irakasle izendatu zuten, lehiaketa bidez, [[Gasteizko Santa Maria katedrala|Gasteizko katedralean]]. [[1905]]ean hasi zen euskal letretan, ''[[On Kixote Mantxakoa]]''ren XIII. kapitulua euskaratu eta [[Gasteiz]]en argitaratuta. [[1911]]ko [[irailaren 24]]an, sermoi eder bat egin zuen euskaraz [[Segura]]ko parrokian, herri horretako Euskal Jaietan. [[Pio X.a]] aita santuak, [[Erroma]] eta [[Lur Santua|Lur Santuetarako]] erromesaldien [[Espainia]]ko arduradun izendatu zuen.
=== Gotzaingoa ===
[[1918]]. urteraino garrantzi handiko hainbat kargu izan zituen, [[1918]]ko [[maiatzaren 20]]an monsinore [[Francesco Ragonesi|Ragonesi]] nuntzioak gotzain ordenatu zuen arte, bai eta [[El Burgo de Osma-Ciudad de Osma|Burgo de Osmako]] apezpiku izendatu ere. Besteak beste, [[Madril]], [[Bartzelona]], [[Zaragoza]], [[Valladolid]], [[Ávila]], [[Burgos]], [[Gasteiz]], [[Iruñea]], [[Donostia]] eta [[El Escorial]]en sermoiak egin, eta [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]] eta [[Malta]]ko Batzar Eukaristikoetan hitz egin zuen.
[[1928]]an [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko gotzain]] izendatu eta [[ekainaren 24]]an eman zion hasiera zeregin horri. Han seminario berria inauguratu zuen [[1930]]eko [[irailaren 30]]ean.▼
▲[[1924]]ean [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko gotzain]] izendatu zuten.[[1925]]ean Muxikak, Iruñeko gotzainak, bere eliz barrutikoei egiten dien artzain-eskutitza, gotzain agiria, argitaratu zuen [[Iruñea]]n. [[1928]]an [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko gotzain]] izendatu eta [[ekainaren 24]]an eman zion hasiera zeregin horri. Han seminario berria inauguratu zuen [[1930]]eko [[irailaren 30]]ean.
===Lehen
[[Espainiako Bigarren Errepublika]]ren ezarpena zela eta, Muxikak ez zuen ezkutatzen [[Alfontso XIII.a Espainiakoa|Alfontso XIII.a]] erregeari zion atxikimendua. Berak aitortu zuenez, "Espainiarentzat, errepublika onena beti izango da monarkia txarrena baino txarragoa" askotan errepikatzen zuen orduko elkarrizketetan, baita jarraibide batzuk argitaratu katolikoek bozkatu beharreko aukera politikoez; argitalpen horretan, gaizkiaren konplize izatea eta ongiari atxikia izatea bereizi zituen. Katolikoek bozkatu ezin zuten aukeren artean ondorengoak aipatu zituen: koalizio errepublikar-sozialistak, koalizio errepublikar-sozialista erradikalak eta, noski, (...) alderdi komunista", ezta galtzeko aukera zuten aukera eskuindar politiko txikiak (beraz, EAJren kaltetan Nafarroan). Jarraibide horiek hauteskundeetako azken igandeko sermoi batzuetan errepikatu zen.<ref>{{Erreferentzia |abizena=Dronda |izena=Javier |data=2013 |izenburua=Con Cristo o contra Cristo: Religión y movilización antirrepublicana en Navarra (1931-1936)|url= |tokia=Tafalla |orrialdea=210-211|argitaletxea=Txalaparta |isbn=978-84-15313-31-1 |accessdate= }}</ref> Bere adierazpenengatik, [[Espainia]]tik egotzi egin zuten [[1931]]ko [[maiatzaren 17]]an; erbestean [[Frantzia]]ko [[Poitiers]]eko [[La Puye]]n bizi izan zen.
[[1933]]ko [[apirilaren 12]]an itzultzeko baimena eman zioten. [[Espainiako Gerra Zibila|1936ko gerra]] piztean, ''Non licet'' gotzain-agiria sinatu zuen 1936ko abuztuaren 6an, [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko gotzain]] [[Marcelino Olaetxea|Olaetxearekin]] batera. Agirian, katolikoei adierazi zieten erasotako [[Espainiako Bigarren Errepublika|Errepublikari]] laguntzea ez zela zilegi. Matxino faxistekiko hasierako eraspen hura, ordea, desagertu egin zen matxinoek eginiko gehiegikeriak egiaztatu zituenean, eta haien aurka bi gotzain-agiri idatzi ere egin zituen.
===
[[Euskal Herriarentzako Sortaraua|Hego Euskal Herriko Estatutuari]] zein [[abertzaletasun]]ari zeharkako laguntza eman zien, eta Estatutuaren aldeko botoa gaitzesgarria ez zela adierazi zuen, Estatutuaren aldeko botoa ematea bekatua zela aldarrikatzen zuten eskuindar batzuen aurrean. [[1936]]ko [[urriaren 14]]an, [[Burgos]]ko Defentsa Batzordeko [[Miguel Cabanellas|Cabanellas jeneralaren]] egozpen agindu batek eragotzi egin zion [[Erroma]]tik itzultzea, hara batzar batera joana baitzen.
Mateo Muxikaren izena, ezta [[Francesc d'Assís Vidal i Barraquer|Vidal i Barraquer]] eta [[Javier Irastorza]]rena ere, ez zen agertu [[1937]]ko [[uztail]]ean [[Espainia]]ko apezpikuek [[Francisco Franco|Francori]] emandako babesa azalduz munduko apezpikuei zuzendutako talde-gutunaren oinaldean. Berak azaldu zuenez, ez zioten barkatu Hego Euskal Herriko Estatutuaren alde agertzea,<ref>{{Erreferentzia |abizena=Dronda |izena=Javier |data=2013 |izenburua=Con Cristo o contra Cristo: Religión y movilización antirrepublicana en Navarra (1931-1936)|url= |location=Tafalla |orrialdea=388|argitaletxea=Txalaparta |isbn=978-84-15313-31-1 |accessdate= }}</ref> eta haren elizbarrutia utzarazi zioten Cinnakoaren truke, baita gero [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herri]]ra ihes egin eta [[Kanbo]]n finkatu ere. [[David Jaime]] nafar iheslari errepublikazalearekin harremana izan zuen. [[1945]]ean, bere ''[[s:es:Imperativos de mi conciencia|Imperativos de mi conciencia]]'' ospetsua argitaratu zuen eta, hor, apaiz [[abertzaletasun|abertzaleen]] defentsa sutsua egin zuen, «bidegabeki jazarri, laidoztatu, zigortu, ebatsi eta iraindutako» apaizak izan zirelako.
Behar ziren eginbide eta zereginak bete ondoren, [[1947]]ko [[maiatzaren 22]]an itzuli eta [[Zarautz]]en kokatu zen Mateo polizia baten zaintzapean. Han bizi izan zen, irudi agurgarri bat bailitzan, [[1968]]ko [[urriaren 27]]an, 98 urte zituela, itsu hil zen arte. [[Beasain]]go Udala, [[Loinatz Abesbatza]]ko kideak eta beste beasaindar batzuk bertan zirela hiletak egin ondoren, haren gorpua [[Gasteiz]]a eraman eta han [[Gasteizko Santa Maria katedrala|Andre Mariaren Katedralean]] ehortzi zuten.
| |||