|
[[Fitxategi:Tonbeaux-achemenides.JPG |thumb|right|320px|Naqsh-e Rostam, [[Xiraz|Shirazetik]] gertu]]
'''Naqsh-e Rostam''' edo '''Nakhi-Rustam''' edo '''Naqs-i-Rustam''' ([[persiera]]z نقش رستم), [[Persepolis]]etik 3 kilometro ipar-mendebaldera dagoen gune arkeologiko bat da, [[Iran]]go [[Fars]] probintzian. Kokagune hau ''Næqš-e Rostæm'' ("Rostamen erretratua") deitua da, persiarrek, hilobien azpiko sasandar [[behe-erliebe|baxuerliebe]] sasanidarrekek [[Rostam]] izeneko heroipersiar mitologikoheroi persiarramitologikoa irudikatzen zutela uste zutelako.
Haitzuloan eginiko gurutze formako eta baxuerliebedun lau errege hilobi behe-erliebedun dituen horma harritsu bat da. Hauetako bat, dituen inskripzioei kasu eginez gero, [[Dario I.a]] persiar erregearena izango litzateke. Dario I.aren hilobiaren ondoan aurkitzen diren gainontzeko hiru hilobiak, [[Xerxes I.a Persiakoa|Xerxes I.a]], [[Artaxerxes I.a]] eta [[Dario II.a]]renak izango lirateke, baina ez daramate zehaztasunez identifikatuko lituzketen inongo inskripziorik. Persepolis atzeko mendian, beste antzerako bi hilobi daude, beharbada, [[Artaxerxes II.a]] eta [[Artaxerxes III.a]]ren hilobiak izango liratekeenak, amaitu gabeko hilobi bat bezala, [[Arses]]ena izango litzatekeena, edo, ziurrago, [[Akemenestar Inperioa|Persiar Inperioko]] azkeneko enperadore izan zen [[Dario III.a]]rena, [[Alexandro Handia]]k Pertsiako tronutik bota zuena.
Darioren hilobia, akemenidar garaiko persiar artean existitu ziren bi hilobi ereduetako bat da. Haitzean zulatutako hilobi bat da, [[Egipto]]ko [[hipogeo]]ak bezala. Beste eredua, [[Pasargada]]n dagoen [[Ziro Handia|Ziro II.aren]] hilobia izango litzateke.
Naqsh-e Rostameko haitzean, zazpi baxuerliebebehe-erliebe handi ere badaude, hilobien azpian, erregesasandar sasanidarrekerregeek eraikitzea agindu zituzten eskulturak.
Haitzaren parean, [[Ka'ba-i-Zartosht]] dago, zoroastroar monumentu bat. Tokiaren muturrean, bi suaren aldare txiki daude.
== Baxuerliebeen xehetasunak ==
[[Fitxategi:Bas relief nagsh-e-rostam al.jpg|thumb|right|Naqsh-e Rostameko baxuerliebeetako bat, hain zuzen ere, Sapor I.a erregesasandar sasanidarrakerregeak [[Valeriano]] eta [[Filipo Arabiarra]]erromatar enperadoreen aurka lortutako garaipena irudikatzen duena]]
# Lehenak, [[Narses Armeniakoa]] irudikatzen du ([[296]]-[[304]]), [[Sapor I.a]]ren seme nagusia, [[Anahita]] jainkosak (''Nahid'' egungo [[persiera]]z) errege izendatzen duelarik.
# Bigarren baxuerliebea, Dario I.aren hilobiaren behealdearen azpian dago, eta bi eskenakeszenak osatzen dute. Goikoak, [[Bahram II.a]] erregesasandar sasanidarraerregea etsaiaren aurka borrokan irudikatzen du.
# Hirugarrenak, Sapor I.a enperadoresasandar sasanidarrakenperadoreak [[Valeriano]] erromatar enperadorearen aurka lortutako garaipena irudikatzen du. BaxuerliebeBehe-erliebe honetan, Sapor zaldi baten gainean eserita dago, eta Valeriano belaunikatu egiten da zaldiaren oinetara. Zeriyadis, Valeriano garaitu zuena, zaldiaren aurrean dago, eta Irango erregeak, eskuak elkarturik, [[Erromatar Inperioa]]ren ekialdeko zatiaren boterea eskaintzen dio.
# Laugarrenak, [[Hormizd II.a]] erregesasandar sasanidarrarenerregearen konkista adierazten du.
# Bosgarrena, Bahram II.a bere etsaiak garaitzen irudikatzen duen eskultura bat da.
# Seigarren baxuerliebeakbehe-erliebeak, altxatutako pertsona bat irudikatzen du. Bere ezkerrean, buru bat eta aurpegi bat ikus daitezke.
# Zazpigarrena, [[SasanidarSasandar dinastia]]ren sortzailea izan zen [[Asdaxir I.a|Ardashir I.aren]] irudikapena da ([[226]]-[[242]]). Baxuerliebe honek, dinastiaren sortzailea, [[Ahura Mazda]] jainkoak errege izendatzen adierazten du.
=== Dario Handiaren inskripzioa Naqsh-e Rostamen ===
[[Kategoria:Irango aztarnategi arkeologikoak]]
[[Kategoria:Akemenestar hiriak]]
[[Kategoria:SasaniarSasandar arkitektura]]
| 