Geometria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t →Geometria motak: barne lotura zuzenketa |
tNo edit summary |
||
4. lerroa:
[[René Descartes|Rene Descartesek]] [[koordenatu sistema|koordenatuak]] sartu zituenetik, [[aljebra]]ren garapenarekin batera, geometria beste garai batean sartu zen. [[Gainazal kurbo]]ak [[geometria analitiko]]a erabiliz deskribatu ahal ziren, adibidez, [[funtzio (argipena)|funtzio]] eta [[ekuazio]]ak erabiliz. Honek paper garrantzitsua jokatu zuen [[kalkulu (argipena)|kalkuluaren]] sorreran [[XVII. mendea]]n. Are eta gehiago, [[perspektiba]]ren teoriak argi utzi zuen geometria badela gorputzen eta formen propietate metrikoak baino zerbait gehiago. Geometriaren gaiak oraindik aberatsago egin ziren hainbat gorputz geometrikoren berezko egitura ikertuz, eta alor honetan [[Leonhard Euler|Euler]] eta [[Carl Friedrich Gauss|Gaussek]] eginiko lanek [[topologia]] eta [[geometria diferentzial]]a sorrarazi zituzten.
[[XIX. mendea]]n [[geometria ez-euklidear]]ra aurkitu zenean [[espazio]]ren kontzeptuak aldaketa izugarria jasan zuen. Gaur egungo geometriak tolesak eta lokarriak ere aintzat hartzen ditu, [[
Geometria irudi bidez adierazgarria izateak matematikaren beste atalak baino ulergarriagoa egiten du, batez ere [[aljebra]] edo [[zenbakien teoria]]rekin alderatuta. Hala ere, hizkera geometrikoa normalean ohituak gauden esparruetatik at ere mugitzen da, adibidez [[fraktal|geometria fraktal]]ean eta batez ere [[geometria aljebraiko]]an.
== Geometriaren historia ==
[[Fitxategi:Woman teaching geometry.jpg|thumb|230px|''Emakumea geometria irakasten''. [[1310]]eko grabatua, [[Euklidesen Elementuak|Euklidesen
Ezagutzen diren geometriari buruzko lehenengo izkribuak antzinako [[Mesopotamia]]tik datoz. [[Antzinako Egipto]] eta [[Indo Haraneko Zibilizazioak|Indo Haranean]] ere geometria lantzen zen [[K. a. 3. milurtekoa]]n. Hasierako geometria aurkikuntza enpiriko pila baten batura zen eta luzera, angelu, azalera eta bolumenak kalkulatzeko erabiltzen zen. Geometriaren garapena [[eraikuntza]], esplorazioa eta [[astronomia]]rekin loturik agertzen zen gehienetan. Ezagutzen den geometria testurik zaharrena [[Egiptoar matematika]]tik datozen ''[[Ahmesen papiroa|Rhindeko Matematika Papiroa]]'' eta ''[[Moskuko matematika-papiro|Moskuko papiroa]]'', [[Babiloniar Inperioa|Babiloniako]] taula [[idazkera kuneiforme|kuneiformeak]] eta [[Indiako matematika|Indiako]] ''[[Shulba Sutras]]'' testuak dira. [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] aipagarriak dira [[Mozi]], [[Zhang Heng]] eta ''[[Matematika-artearen bederatzi kapituluak]]'' idatzi zituen [[Liu Hui]].
[[Euklides]]en ''[[Euklidesen Elementuak|Geometriako Elementuak]]'' ([[K. a. 300]]) geometriaren sortze-testuetatik garrantzitsuenetariko bat da. Liburu horretan geometria [[axioma]] ideal batzuen barnean kokatzen zen eta horregatik
[[Erdi Aroa]]n [[Matematika islamikoak|matematikari musulmanek]] geometriaren garapena ekarri zuten, batez ere [[geometria aljebraiko]]a eta [[aljebra geometriko]]a. [[Al-Mahani]]k ([[853]]. urtean jaio) lehenengo aldiz proposatu zituen irtenbide geometrikoak arazo aljebraikoentzat. [[Thabit ibn Qurra]]k ([[836]]-[[901]]) [[aritmetika]]ko operazioak ebatzi zituen kantitate geometrikoen [[ratio (argipena)|ratioetara]] eta lehenengo lanak egin zituen [[geometria analitikoa]]ren esparruan. [[Omar Khayyam]]ek ([[1048]]-[[1131]]) irtenbide geometrikoa aurkitu zien [[ekuazio kubiko]]ei eta [[paraleloen postulatu]]aren gainean eginiko lanak ekarpen handia egin zion geroagoko [[geometria ez-euklidear]]rari.
33. lerroa:
=== Geometria motak ===
* [[
** [[Geometria lau]]a
** [[Geometria espazial]]a
| |||