Donostiako pilotalekuak: berrikuspenen arteko aldeak

Lehen jokoak eskuz, taldeka eta joko zuzen bezala ezagunak direnak aurki ditzakegu. Eremu irekietan "bote luzea" izenez ezaguna eta oinarriz "[https://es.wikipedia.org/wiki/Harpastum harpastum]" erroma garaiko taldeko pilota jokoa izan dezakeena. XVI mendean [[Pollone|Antonio Scaino]]k Venezian idatzi eta argitaratutako "Trattato di Gioco da Palla" aurki daiteke, pilota joko honen lehen tratatuan deskribatuta aurkitzen da. Bertan, Italia, Frantzia eta Gaztelako erreinuko lurraldeetan hedatuta zegoen "erret jokoa edo jokoen errege" bezala ezagutzen zen pilota jokoa deskribatzen da. [https://es.wikipedia.org/wiki/Tesoro_de_la_lengua_castellana_o_espa%C3%B1ola Cobarrubiasko Altxorrak] "juego de pelota" ren deskribapenean, kalean plazan edo trinketetan jokatzen zen pilota jokoa zela zehazten du, eta Zaldunek behar zuten prestakuntzan. XVI mendtik XVIII mende bitartean, pasaka eta bote luzea jokamoldeak dira zabalduenak, izen desberdinekin bada ere Europan zehar, lurraldearen arabera. Besteak beste, ''Jeu de paume'' Frantzian, ''Gioco da Palla'' Italian edo ''Juego de Pelota'' Gaztelako erreinuaren lurraldetan. Denak joko berbera deskribatzen dute, izen desberdinekin [https://www.iaak.uni-bonn.de/people/gillmeister Heiner Gillmeister] Filologian doktoreak bere lanean deskribatzen duen moduan. Gure lurraldean ezaguna izan zen [[:es:Perkain|Perkain]], pilota plazetako jokalari trebatua. Euskal Herrian XVIII mendean blé edo pleka izenez paretaren kontra jarduten zen pilota jokoa azaltzen da, deskribatuta, zenbait artxiboetako agirietan, batez ere, joko horretara aritzeko debekuetan. XIX mendean zehar , ble edo pleka jokoak harrakastaarrakasta izaten du eta pilotalekuen eraldapenaeraldatzea ekarriko du, pilota plazek, frontoia eraikiko dute. XIX mende bukaeran pilotaleku itxiak eraikiko dira, eta Espainiako penintsulako hiriburuetara zabalduko da Pilota Joko berriaren espektakuloa. Bertan enpresa gizonek, herrietako pilotariak, plazko jokoan trebatuak ziren pilotariak, profesionalizatu egingo dituzte, eta plazaz plaza ibiltzetik, frontoitik frontoira arituko dira diruaren truke. Lehen kirolari profesionalak XIX mende bukaeran. [[:es:Indalecio_Sarasqueta|Txikito de Eibar,]] [http://hemeroteca.abc.es/cgi-bin/pagina.pdf?fn=exec;command=stamp;path=H:%5Ccran%5Cdata%5Cprensa_pages%5CMadrid%5CBlanco%20y%20Negro%5C1894%5C189406%5C18940616%5C94J16-008.xml;id=0005424668 Chiquito de Abando]. Eraikin eta espektakulo berri horren lehen adibidea Donostiako Ategorreitako Jai Alai edo Aldamarko Beti Jai izango zirelarik, besteak beste, baita arrakasta horren iturburuak ere.

- XVIII-XIX mendean kartografian eta bibliografian azaltzen den Pilota Jokoa DOnostiakoDonostiako Harresian. Cubo Imperial eta Baluarte de Santiago artean. Bertan Bote luzea, Laxoa eta Errebotean, eta Blean aritu zitekeen.

- 1887-1932 Ategorrietan Jai Alai izeneko, frontisa, ezker pareta, errebotea eta eserleku finkoko bi solairu zituen frontoia eraiki zuten, 24002.400 eserleku zituena eta Pedro Ezeiza arkitektoak diseinatutakoa. 1905 ean1905ean gaur egunegungo San Ignacio Ikastetxearen lursailaren alboan kokatuta zegoen.

- 1893 Aldamar kalean Jose Goikoan, Jose Arana enpresagizonak eskatuta, Beti Jai pilotalekua eraiki zuen, gutxira zirku bihurtuko zuena eta 11913 an1913an erre zena. Jose Arana enpresagizonak, [[:es:Frontón_Beti_Jai|Madrilgo Beti Jai]] ere eraiki zuen 1893 urtean, gaur egun eraikia dagoen XIX mendeko pilotaleku bakarra da.

- 1901 ean1901ean Antiguako pilota plaza eraikitzeneraiki dazen. Bertan blé, errebote eta luzean aritu zitekeelarik. Eliza alboan kokatuta, eserleku finkoak zituen, Matia kaletik behera kokatzen zelarik. 1922 Urteanurtean J. Aldama arkitektoak diseinatutako Azoka eraikitzean, plaza bitan banatzenbanatu da,zuten eta 1929 urtean ezker pareta eraikitzeneraiki zaiozitzaion. XX mede bukaeran estalkia eta eserleku finkoak eraiki zitzaizkion, pilota plaza izatetik frontoi estali bihurtuz.

- 1914 ean1914ean Udal pilotalekuaren kokapenean 12001.200 eserlekuko frontoi estalia eraiki zen, Fruta Azoka izango zena aurrerago 1998 urterarte.

- 1923 Manuel Iceta jaunak, udalari eskaera, 31Abuztuaren Agosto31 kalean GartzelarenGartzelarena izan zenaren lurretan pilotalekua eraikitzeko. Ez onartua.

- 1926 eraikiaeraiki zen Urumea pilotaleku modernoa Eladio Laredo arkitektoak diseinatua eta 981 eserleku zituenzituena, Ramon Maria LilinLili kalean kokatua zegoen. Gaur egun lursail horretan Moneo, Marquet, Zulaica, eta Unzurrunzaga arkitektoek eraikita. Urumea etxebizitzak eraiki aurretik eraitsia izan zena.

- 1930-1931 PIlotalekua eraikitzeneraiki dazen, Donostiako "31Abiuztuaren Agosto31 kalean". Gaur egun Trinitate plaza izena duen plazan.

- 1952 Anoetako errebote plaza, gaur egun, Gasca kiroldegia dagoen kokapenean.

- 1954 urtean Zubietako errebote plazako ekialdeko errebote pareta berritukoberritu dazen. Orduarteko pilota plaza XIX mende bukaerakoa dela esan genezake.

- 1961. Luis Peña Ganchegui arkitektoak, Santos Echeverria delineante eta Luis Larrañaga zinegotziaren ideia gauzatuz, Donostiako hiriko harresien eraistea gogoratzeko, "Trinitate plaza" izena izango duen egitasmoa aurrera eramangoeraman duzuen Udaletxeko arkitekto zenetik. HonetarakoHorretarako frontoiko errebote pareta eta 19561956an bertan eraikitako Bolatokiak, eraisten dira.

- 1963.1963an Trinitate plaza, Luis Peña Ganchegui arkitektoak proposaturiko pilotaleku aldaketa eta bolatoki berria bukatutabukatu dagoziren.

- 1963 urtean Anoeta Frontoia eraiki zen, Luis ALustiza Garagarza arkitektoak diseinatua, gaur egun Atano III pilotalekua izena duena eta XX mendeko Eskuz banakako Final haundiak izan dituena bertan. Garai hartzanhartan Errebote plaza ere mantentzen zen bere alboan.

- 1970 urtean Galarreta jai alai eraiki zen, Donostiako mugatik 300 metrotara, Hernaniko lurretan kokatua dagoena, gaur egun, Erremonte pilota joko profesionala ikusteko pilotaleku bakarrenetakoa.

- gaurGaur egun irekiak eta erabilgarri dauden udal pilotalekuen zerrenda: