Teknologia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 190.203.213.119 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Xabier Armendaritz wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
|||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Astronaut-EVA.jpg|thumb|right|[[XX. mendea]]ren erdialdean gizakiek [[Lurra]]ren atmosferatik irteteko adina ezagutza teknologiko eskuratu zuen, [[espazioaren esplorazio]]an murgilduz.]]
'''Teknologia''', [[greziera]]zko τεχνολογος-tik, ''tekne'' (τεχνη, "zientzia, arte, edo lanbide") eta ''logos'' (λογος, "jakintza-multzoa") hitzez osatuta dago. Hainbat definizio dituen arren, kontzeptu zabalenean, [[espezie]] batek tresnak sortu, erabili eta ingurunea bere nahi eta beharretara aldatzeko duen jakintza-multzoari deritzo teknologia. Teknologia hain zuzen, objektu horiek guztiak diseinatzeko eta fabrikatzeko teknikak, makinak eta prozesuak aztertzen dituen diziplina da teknologia.
Teknologiek modu nabarmenean aldatzen dute [[gizaki]]ak zein beste animalia-espezie batzuk beren ingurune naturala kontrolatu eta moldatzeko duten ahalmena. Gizakiaren kasuan, teknologiaren erabilera natur baliabideak tresna sinple bihurtzean hasi zen, historiaurrean. [[Su]]a kontrolatzeko abilezia jauzi garrantzitsua izan zen, [[janari]]-iturriak asko zabaldu baitzituen, eta [[gurpil]]aren asmakizunak ondasunak urrutiago garraiatzeko eta mugikortasuna handitzeko aukera eman zuen. Berrikiago izandako garapen teknologikoek, esaterako [[telefono]]ak, [[hedabide]]ak edo [[internet]]a, komunikaziorako mugak asko txikitu dituzte eta eskala planetarioko elkarrekintzak sortzea ahalbidetu dute.
Hala ere, teknologia guztiak ez dira helburu baketsuetarako garatu: gero eta ahalmen suntsitzaile handiagoa duten [[arma]]k sortu dira, adibidez.
Teknologia giza jarduerarekin lotzeko joera dago. Hau ez da guztiz zuzena, beste hainbat animalia-espeziek ere teknologia jarduerak garatzen baitituzte. Beste joera bat, teknologia gizakiek erabiltzen dituzten produktuekin soilik lotzea da, produktu konplexuak orokorrean. Prozedura eta metodo teknikoek eta tresnek ere teknologia osatzen dute, hala nola, jantziek, produktu sinpleek, idazkerak, komunikazio-teknikek, abeltzaintzak, nekazaritzak, apaingarriek, eta abar.
Teknologiak [[gizarte]]an eta [[ingurumen]]ean eragiten du hainbat moduz. Zenbait gizartetan teknologiak [[ekonomia]] aurreratuagoak sortzen lagundu du (gaur egungo [[ekonomia global]]a barne). Prozesu teknologiko askok nahi ez diren [[azpiproduktu]]ak sortzen dituzte, adibidez [[kutsadura|poluzioa]], eta natur baliabideak agortzen dituzte, Lurrari eta ingurumenari kalte eginez. Teknologia berrien garapenak gizarteen balioak alda ditzake, eta batzuetan galdera etiko berriak eragiten dituzte.
== Garapen teknologikoaren mugarri historikoak ==
* Harrizko tresnak eta armak: Lehen
* [[Su]]a sortzea: Sua lehenagotik ere erabiltzen bazen ere, gizakiek sua beraiek sortzearen lehen aztarna duela 200.000 urtekoa da. Suaren kontrolak hainbat abantaila ekarri zituen: animalia arriskutsuak uxatzea, eguna luzatu ahal izatea lanerako zein gizarte-harremanetarako, klima hotzagoa duten eremuetan bizi ahal izatea, janariak suaren bidez moldatzea, etab.
* [[Saski]]gintza: Ez da segurtasunez ezagutzen noiz sortu zen, baina [[buztin]]gintza baino lehenagokoa dela uste da. Saskiak janariak eta objektu txikiak garraiatzeko lehen ontziak izan ziren.
| |||