Malayo-polinesiar hizkuntzak: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
20. lerroa:
{{legend|#ff60c5|Mendebaldeko Ozeanikoak}}
}}
'''Malaysiar-polinesiar hizkuntzak''' [[Austronesiar hizkuntzak|Austronesiarraaustronesiarra]] deituriko hizkuntza familiaren azpitalde bat da. Hizkuntza hauen eremua guztiz zabala da: [[Malaysia]], [[Indonesia]] eta [[Filipinak]] osorik, eta [[Vietnam]], [[Kanbodia]], [[Taiwan]], [[Madagaskar]] eta [[Ozeano Barea]]ren Hego eta Erdialdeko uharteetako zatiak. Hala, familia hau munduko hedatuenetariko bat da bai geografia hedaduragatik bai hiztunen kopuruagatik.
 
Bi adar bereizten dira: mendebaldeko edo indonesiar hizkuntzena eta ekialdekoa edo ozeanikoa. Nagusia mendebaldekoa da, 200 hizkuntza inguruk osaturik dago eta horien artean garrantzitsuenak lehen edo bigarren hizkuntza gisa erabiliak dira: [[malaysiera]] (15 milioi hiztun), [[indonesiera]] (160 milioi), [[javera]] (100 milioi) eta [[tagalo]]a (65 milioi). Ekialdekoak, ordea, 300 inguru dira, guztira milioi bat hiztun besterik biltzen ez dutelarik.
 
== Malaysiar-polinesiar hizkuntza batzuen taula konparatiboa ==
{| class="wikitable"
|+
|-
!Euskara
![[Malgaxe]] ([[Madagascar]])
![[Ma'anyan]] ([[Indonesia]])
![[Malaysiera]] (Indonesia, [[Malaysia]])
!Antzinako-[[javera]] (Indonesia)
![[Cebuera]] ([[Filipinak]])
![[Tagalo]] (Filipinak)
![[Futunera]] ([[Wallis eta Futuna]])
!Protohizkuntza komuna
|-
| Bat || isa, iray || isa, erai || satu || -sa, tunggal || usa || isa || tasi || *esa, *isa
|-
| Bi || roa || rueh || dua || rwa, ro || duha || dalawa || rua || *duha
|-
| Hiru || telo || telu || tiga || telu || tulo || tatlo|| tolu, toru || *telu
|-
| Ni, nire || (iz)aho, -ko || aku, -ku || aku, -ku || ako, -ko || ako, -ko- || akô, akin || au, avau, -ku || *i-aku
|-
| Hi, hire || ianao, -nao || hanyu, -nyu || engkau, -kau || ko, ngko, kowe || ikaw, -kaw || ikaw, iyo || akoe, kee || *i-kahu
|-
| Hura, haren || izy, -ny || hanye, -nye || ia, dia, -nya || sira || siya || siya, niya || o-ia, ia || *si-ia
|-
| Zeru || lanitra || langit || langit || langit || langit || idem || rangi || *langit
|-
| Ilargi, hil || volana || wulan || bulan || wulan || bulan || buwan || mirama || *bulan
|-
| Eguzki || masoandro || mateandrau || matahari || ari || adlaw || arâw || la || *ha(n)daw
|-
| Egun || andro || andrau || hari || dina || adlaw || araw ||ao, aso || *qalejaw
|-
| Gau || alina || (ka)malem || malam || wengi || gab’i || gabi || bo, poo’uli || *bengi
|-
| Urte || taona || taun || tahun || tahun || tu'ig || taôn || tau || *taqun
|-
| Lur || tany || tane || tanah || tanah || yuta || lupa || kere, kele || *tanaq, *taneq
|-
| Ur, (aintzira) || rano, (farihy) || ranu, (danaw) || air, (danau) || wway, (ranu) || tubig, (lanaw) || tubig, (ilog) || wvai, (namo) || *danum, (*wai)
|-
| Euri || orana || uran || hujan || udan || ulan || ùlan || ua || *quzan
|-
| Harri || vato || watu || batu || watu || bato || batô || fatu || *batu
|-
| Su || afo || apuy || api || apuy || kalayo || apôy || afi || *hapuy
|-
| Egur, baso || hazo, -kazo, ala || kakaw, jumpun || kayu, hutan || alas || lasang || kahôy, gubat || la’au, 'ara || *kayuh, *alas
|-
| Hosto || ravina || rawen || daun || ron || dahon || dahon || rau, lau || *dahun
|-
| Fruitu || voa || wua || buah || wwah || bunga || bûnga || fua || *buaq
|-
| Soka || tady || tadi || tali || tali || pisi || lubid || taula, vava || *talih
|-
| Txori || vorona || wurung || burung || manuk || langgam || ibon || manu || *manuk
|-
| Izen || anarana || ngaran || (nama) ngaran || jeneng || ngalan || pangalan || ingoa || *ngayan
|-
| Giza- || olona || ulun || orang, (ulun) || uwong || tawo || taò || tangata || *tau
|-
| Gizon || (lehi)lahy || upu || laki-laki || lanang || lalaki || lalake || tane || *laki
|-
| Andre || (vehi)vavy,viavy ||wawey || bini (épouse) || wadon, wedok || babaye || babae || fafine || *bahi
|-
| Ume || (z)anaka, zaza || ia || anak || anak || bata || batà || tama || *anak
|-
| Buru || loha || ulu' || hulu || hulu || ulo || ulô ||uru, ulu || *qulu
|-
| Ile || volo || wulu || bulu || bulu || buhôk || balahibo, buhok|| fulu, furu || *buhek
|-
| Azal || hoditra || kudit || kulit || kulit || panit || balât || kili, kiri || *kulit
|-
| Etxe || trano, (levo), vala || lewu || balai (pavillon) || bale || balay || bahay || fale || *humaq,*balay
|-
| Teilatu || tafo || hapau || atap || atep || atup || bùbông || ato, inaki || *qatep
|-
| Bide || lalana || lalan || jalan || dalan || dalan || daân || ala, retu || *zalan
|-
| Jan || (mi)hinana, homana || kuman || makan || mangan || mokaon || kàin || kai, omaki || *kaen
|-
| Edan || misotro, (minona) || ngo’ot || minum || ngombe || moinum || inòm || inu || *inum
|-
| Egosi / Egosia || (ma)handro / masaka || nandruk || (me)masak || masak || (mag)luto || lutò || hkavi || *tanek,*zakan
|-
| Erre || (mi)tono || nutung || (mem)bakar || tunu || sunugon || ihaw || tungia, tutu || *tunu
|-
| Lo egin|| (ma)tory, mandry || mandre || tidur || turu || katurog || tulog || moe, moerua || *tidu(r)
|-
| Bizi, bizidun || velona || belum || hidup || urip || mabuhi || mabuhay, buhay || mouri || *ma-hudip
|-
| Hil, hila || maty || matey || mati || mati || mamatay || mamatay, patay || mate || *matay
|-
| Hil <small>(iragankor)</small>|| mamono || manuh || (mem)bunuh || mateni || mopatay || pumatay || jiaka mate || *bunuq
|-
| Bero || (ma)fana || malaing || panas || mapanas ||init, alimuot || init, banas || mafana || *ma-panas
|-
| Txuri || fotsy || mahilak || putih || putih || buti || pùti || hkengo, tea || *ma-putiq
|-
| Beltz || mainty || maintem || hitam || ireng || itum || itim || uli, uri || *ma-qitem
|-
| Berri || vao || wa’u || baru || anyar || bag'ô || bago || fou || *ma-baqu
|-
| Hau, hori || ity, iny, iry || iti, iru || ini, itu || iki, iku || kini, kana || ito, èto|| tenei, tena || *i-ni, *i-na
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2016/08/29}}