Donostiako ikastolen historia: berrikuspenen arteko aldeak

[[Francoren diktadura]]pean debekatua zegoen euskaraz hitz egitea. Egoera zail hartan, euren ardurapean hasi ziren ikasle gaztetxoei euskaraz irakasten Donostian, magisterio ikasia zuten zenbait emakumek. Lehena [[Elbira Zipitria]] (1946an), ondoren [[Maria Dolores Goia]] (1951an)<ref>{{Cite web|url=www.hikhasi.eus/artikulua/701|izenburua=Euskal Eskola Historiako zertzeladak: Maria Dolores Goia Mendiola andereñoa|sartze-data=|aldizkaria=Hik hasi|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>, Itziar Arzelus (1953an), [[Karmele Esnal]] (1955an), Jone Forkada (1955), MªKarmen Mitxelena (1957), Mª Karmen Lasarte (1957), Koro Gonzalez etaGalarraga (1961an), Arantxa Gonzalez ahizpakGalarraga (1962 an1963an), Miren Egaña (1964an) Izaskun Busto, Koruko Aldanondo eta beranduago beste batzuk ere.

Kontuan hartu behar dira baita ere, benetako ikastolak ez baziren ere, osagarriak zirela parte zaharreko zenbait ikastolekin: Faustina Karril eta Felitxu Eraso. Faustina Karril Arozena (1953an), gaurko haurzaindegiaren parekoa edo, zabalduantolatu baitzuenzuen Donostiako kaiean zuen lokal batean, naturarekin oso lotuta lan eginten zuen, haurrak Gaztelura eramaten baitzituen egunero eta bestaldetik. Felitxu Erasok berriz, frantsesera irakasten zien Elbira Zipitriaren ikasleei. Goizeko Zipitriaren ikasleak arratsaldez egiten zuten frantzesara eta alderantziz.

1960ko udan [[Elbira Zipitria]]k ikastaro berezi bat eman zuen, irakasle zirenentzat edo izango zirenentzat. Ikastaroa, abuztuan eman zuen Felitxu Eraso frantzesekoak erabiltzen zuen lokalean [[Mari kalea (Donostia)|Mari kalea]] eta Koruko Amabirjinaren kantoian zegoen etxeko behe-solairuan, gaur eraikin berri bat dago bertan. Ikastaro hori arratsaldeko 6etatik 8tara izan zen abuztuan, eta bertan Zipitriak gramatika eman zuen batez ere. Bertara onartuak izan ziren: [[Maria Dolores Agirre]] Aizpuru, Errezil, 1904 -1997 (''Academia Lengua y Declamación'', Donostiako Udala), Mª Dolores Goya Mendiola, Donostia, 1913-1986 (Karkizano Ikastola 1951-70), Karmele Esnal Zulaika, Orio, 1932 - 2012 (Buen Pastor, [[Santo Tomas Lizeoa]] 1997), Mª Karmen Mitxelena, Usurbil, 1938 (Orixe), Miren Egaña Goya, Donostia, 1946 (Karkizano Ikastola 1964-75), Mª Carmen Lasarte, Izaskun Busto, Mª Carmen Iriondo, Markel Izagirre, Manuel Mª Hernandez eta Faustino Lasagabaster.

Karkizano kaleko ikastola 1951an, Maria Dolores Goia donostiarrak zabaldu zuen bere etxean.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Aranburu|izena=Xabier|egile-lotura=|izenburua=HEZKUNTZAREN HISTORIA EUSKAL HERRIAN:IKASTOLA , María Dolores Goya (Gros-eko Ikastola)|aldizkaria=Ikastaria. Cuadernos de Educación 3.(1990)|argitaratze-lekua=Donostia-San Sebastian|liburukia=3|alea=|data=|urtea=1990|url=|sartze-data=|issn=ISBN 84-87471-06-4}}</ref> Hasieran Parte zaharrekoekin gertatzen zen bezala, hamar haurrek hartzen zuten eskola goizean eta beste hamarrek arratsaldean, saio bakoitzak bi ordu zituen. Urte batzuk beranduago, 1965anMiren Egaña Goia donostiarrak magisterio bukatu berritan ikastolan hasi zen 1964ean. Handik gutxira euren azpiko bulegoak izandako bi lokal lortualokatu,eta ikastola etxetik kanpora atera zen eta ikasle kopurua jada handitzen hasia bazen ere, gehiago handitu zen, eta gainera ikasleak goiz eta arratsaldez etortzen hasi ziren. Aldi berean orduz kanpo, eta horrela nahi zuten gurasoen 6 urtetik aurrerako seme-alabek, frantsesera ere ikas zezaketen, Parte zaharrean egiten zuten antzera, Miren Egañak Eskola Frantsesetan ikasi baitzuen eta frantsesera bazekien.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Egaña|izena=Miren|egile-lotura=|izenburua=Kantu herrikoiak ikastolan baliabide. Donostiako Karkizano kaleko ikastola, 1964-75|aldizkaria=Jentilbaratz. 105-118|argitaratze-lekua=Donostia|liburukia=7|alea=|data=2001|urtea=|url=|sartze-data=|issn=}}</ref> Oltra Moltó Gipuzkoako [[Gobernadore Zibil]] zenak , 1968an mehatxatu zituen ikastolak eta azkenean legalizarazi zituen. Artean zenbait guraso Kontxita Beitia pasaitarraren gidaritzapean, Grosen ikastola handi bat behar zela eta, [[Zurriola ikastola]] zabaldu zen [[1969]]an. Bi ikastola hauek San Inazio parrokiaren menpe legalizatu ziren 1969an.

Amarako aurrek bazuten eureeuren ikastola erdialdean, baina hiria handituz joan zen eta auzo berrian,berria Anoetaruntz handitzenzabalduz arijoan zen auzoan, eta urruti [[Ikasbidegeratu ikastola]]zen sortuerdialdetik. zutenDiego auzotarrek[[1968|1967]]an.Lasa Bertanapaiz aritueuskalzalearen zirenaholkularitza jarraituz Koro Gonzalez Galarraga donostiarrak 1961an eta ArantxaArantza Gonzalez Galarraga hasierandonostiarrak 1963an, (osotu)Garaiko Olazabal pasealekuan zegoen Lizeoaren bi gela alokatu zituzten. Hala eta guztiz ere Lizeoa mugitzera zihoala eta, Koro Gonzalez Galarragak eta Arantza Gonzalez Galarragak guraso batzuen laguntzarekin lehenik Balleneros kalean eta gero Isabel II. kalean gauzatu zuten [[Ikasbide ikastola]] 1969an legalizatu zena.

[[Jakintza ikastola (Donostia)|Jakintza ikastola]] guraso elkarteak sortu zuen 1967an, eta aurrekoek izan zituzten arazo berak izan zituzten, Gipuzkoako gobernadore zibilak legalizarazi zituenean ikastolak. Bertako eta Amarako juntakoekin bildu zen maiz Miren Egaña, zer egin erabakitzeko. Azkenean zera erabaki genuen: Eliza katolikoak konkordatua izaki Francorekin, erabat komenigarria zela ikastolak Elizaren menpe legeztatzea, hitzarmen horretan ez baitzen hizkuntzaren arazorik aipatzen, horregatik bada jarri ziren ikastola gehienak elizaren babespean, Donostiako Santo Tomas lizeoa eta Errenteriako Orereta ikastola salbuizan ezik.

1968ko legalizazioak zera ekarri zuen: alde batetik itzalean zeuden ikastolak azaleratzea eta bestetik zer gertatzen ari zen beste auzoetan gainontzeko donostiarrek jakitea. Horrela jakin genuen bazirela ikastolak Herreran, Intxaurrondon, Aieten, Añorgan eta Martutenen, besteak beste. Ia guztiak gaur egun jarraipena daukate auzo bakoitzean jarraituz, batzuk publiko bihurtu ziren aukera izan zutenean, besteak aldiz Ikastolen Federazioaren partaide dira.