Objektibismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
→Norberekoikeria bertute bat da: itzulia txantiloia eztabaida orrira mugitu |
+ 4 kategoria; ±Kategoria:Filosofia→Kategoria:Teoria epistemologikoak HotCat bitartez |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Objectivist1.jpg|thumb|250px|"Atlas, mundua bere sorbalden gainean eusten duen erraldoia ikusiko bazenu, bera zutik dagoela ikusiko bazenu, odola bere bularrean taupaka, bere belaunak tolestuz, bere besoak dardarka, baina oraindik mundua goian eusten saiatzen bere azken indarrekin, eta, bere ahalegina zenbat eta handiagoa izan handiagoa dela bere sorbalden gainean jasaten duen munduaren pisua, zer esango zenioke egiteko? [...] Matxina dadila" (Ayn Rand ''[[Atlasen matxinada]]n'').]]
'''Objektibismoa''' [[Ayn Rand]] (Alisa Zinovievna Rosenbaumen ezizena, [[San Petersburgo]], [[1905]]-[[New York]], [[1982]]) [[judutar]] jatorriko [[
Randek hau "[[Lur]]rean bizitzeko" filosofia bezala aurkezten du, errealitatean errotua, eta natura munduaren ezagutza lortzera bideratua, horretarako [[erlijio]]a baztertuz ([[ateismo]]a), eta gizakien arteko guztientzako onuragarria eta harmoniatsua den
== Objektibismoaren esentzia ==
38. lerroa:
Osotasuna bere zatiak baino gehiago da.
{{esaera2|Arrazoia (gizakien zentzumenek emandako pertzepzioak barneratzen eta identifikatzen dituen ahalmena) gizakiak errealitatea atzemateko duen baliabide bakarra da, bere ezagutza iturri bakarra, ekintzarako gida bakarra eta bizirauteko bere oinarrizko baliabidea.
Norbanako gizakiak errealitatearekiko kontzienteak euren zentzumenen bidez dira. Ez dago, beraz, "arrazionaltasun kolektiborik". Arrazoia da ezagutza lortzeko modu bakarra ("emozioak ez dira pentsamendu tresnak").
45. lerroa:
Artikulu nagusia: [[Norberekoikeria arrazionala]]
{{esaera2|Gizakia -gizaki bakoitza- helburu bat da bere beretasunean, ez beste batzuen helburuentzako baliabidea. Berez eta beretzako existitu behar du, gainontzekoengatik sakrifikatu gabe eta beste batzuk sakrifikatu gabe. Bere interes propioar, bere arrazionaltasun propioa eta bere zoriontasun propioaren bilaketa bere bizitzako helburu moral gorena da.
Ayn Randek norberekoikeria arrazionala bultzatzen zuen, hau da, balio objektiboetan oinarritutako [[
Ayn Randek gogotsu salatzen zuen norbere gutizia irrazionaletan erortzearen norberekoikeria irrazionala. Jokaera hau {{lang|en|''whim-worshipping''}} (gutiziaren gurtza) deitzen zuen, eta hau praktikatzen zutenei "egorik gabeko norberekoiak" izena ematen zien.
=== Politika: Kapitalismoa ===
{{esaera2|Emaidazue askatasuna edo hil nazazue}}
{{esaera2|Sistema politiko ekonomiko ideala ''laissez faire'' kapitalismoa da. Sistema honetan gizakiek, elkarren artean ez dute jabe eta
Ayn Randen arabera, kapitalismo hutsa existitzen den ekonomia sistemarik produktiboena eta ongizate gehien sortzen duena da. Baina, zioenez, honek ez du defendatua izateko arrazoi nagusia izan behar. Ayn Randen arabera, kapitalismoa, nagusiki, moralki defendatu behar da, eta ez praktikoki. Eta moral honen printzipioa norbanako guztien askatasuna errespetatzea litzateke, euren borondatez harremana dutenak eta elkarlanean aritzen direnak, eta ez inposatuta.
Bere arabera, gizarte sistema moral bakarra ''laissez faire'' kapitalismo hutsa da, gizakiek batzuk besteen kontra hasitako indarkeria eragotzi edo zigortzeko betebeharra duten erakundeak, [[justizia sistema]], [[armada]] eta [[polizia]], kudeatzera mugatuta dagoen gobernu batekin.
=== Estetika ===
[[Fitxategi:Pola Negri by Ayn Rand cover.jpg|thumb|200px|Pola Negri {{lang|fr|''[[femme fatale]]''}} [[
{{esaera2|Arteak gizakiari gauzak izan beharko liratekeen moduan diren mundu baten bizitzeko aukera ematen dio. Esperientzia hau bereziki garrantzitsua da beretzako: bere salbamendu tresna psikologikoa da. Gizakiaren anbizioak mugarik ez duenez, bere balio bilaketa eta lorpena bizitza osoa irauten duen prozesu bat denez -eta zenbat eta goragokoak izan balioak are gogorragoa da borroka- gizakiak une bat, ordu bat behar, bere lana amaitua dela sentitzen duen tarte bat behar du, bere balioak arrakastatsuki beteak izan direla sentitzen duen unibertso baten bizitzeko zentzua. Atseden bat bezalakoa da, lorpen berrietara joateko gogoa erregaiz betetzeko unea. Arteak ematen dio erregai hau, poz metafisiko une bat, existentziaganako maitasun une bat. [[Itsasargi]] bat bezala munduko gurutzbide ilunen gainean altxatua, "hau posible da" esanez.
Objektibismoak gizakiaren izpirituarentzat [[teknologia]] bere bizitza materialarekiko den gauza bera dela defendatzen du, eta, beraz, arteak, gizakia, "izan behar duen eta izan beharko lukeen bezala" erakutsi behar du.
Objektibismoaren teoria estetikoak [[errealismo erromantiko]] deritzon eskola artistiko baten gauzatzen dira, gizakiak poz eta garaipen egoeretan
Objektibismoak gaur egungo arte guztia, halako artea ez dela dio, eta bere jatorria [[Immanuel Kant]]ek mendebaldeko filosofian sartu nahi izan zuen ustelkeria filosofikoan duela.
74. lerroa:
=== Norberekoikeria bertute bat da ===
Objektibismoarentzat norberekoikeria arrazionala bertute bat da, eta edozein altruismo mota
Ayn Randek norberekoi irrazionalak (nietzschetarrak esaterako) "egorik gabeko norberekoi" izena ematen zien, hala, ego kontzientea arrazoi soila baino ez dela aldarrikatuz, eta ez gutizia emozionalak.
[[Kategoria:
[[Kategoria:Antikomunismoa]]
[[Kategoria:Ateismoa]]
[[Kategoria:Mugimendu filosofikoak]]
[[Kategoria:Eskola filosofikoak]]
|