23:16, 18 maiatza 2016ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.231 edits tNo edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		00:56, 28 maiatza 2016ko berrikusketa aldatu desegin Treuiller (eztabaida \| ekarpenak) 8.806 edits No edit summary Etiketa: Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
15. lerroa: '''Alsazia'''<ref>{{erreferentzia\|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0036.pdf \|egilea=[[Euskaltzaindia]]\|izenburua= 36. araua: Frantziako Errepublikako eskualde- departamendu- eta hiriburu-izenak}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0154.pdf\|egilea=[[Euskaltzaindia]]\|data = 2008-05-30\|izenburua= 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak}}</ref> ({{lang-fr\|Alsace}}; [[alsaziera]]z eta {{lang-de\|Elsass}}) [[Frantzia]]ko ipar-ekialdeko eskualde historiko eta kulturala da, [[Alemania]] eta [[Suitza]]rekiko mugan kokatua, [[Vosgeak\|Vosge mendien]] eta [[Rhin\|Rhin ibaiaren]] artean, [[Jura]]ren iparraldean. 2016ko urtarrilaren 1a arte, Frantziako eskualde administratiboa izan zen; harrezkero [[Grand Est]] eskualdearen zati da<ref>[https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do;jsessionid=9FECBA9D9314D1D2C093CF793C886ED5.tpdila21v_1?idSectionTA=JORFSCTA000030109623&cidTexte=JORFTEXT000030109622&dateTexte=29990101 ''Loi n° 2015-29 du 16 janvier 2015 relative à la délimitation des régions, aux élections régionales et départementales et modifiant le calendrier électoral''], legifrance.gouv.fr</ref>. [[Haut-Rhin]] (67) eta [[Bas-Rhin]] (68) departamenduek osatzen dute, hego eta iparraldean, hurrenez hurren. [[Prefektura]] [[Estrasburgo]]n zegoen, eta hura da udalerri nagusia (272.975 bz. [[2006]]an). Harekin batera, [[Mulhouse]] (110.514 bz.) eta [[Colmar]] (67.163 bz.) eta [[Haguenau]] nabarmentzekoak dira. == Geografia == Muga hauek ditu: Iparraldean [[Renania-Palatinatua]] eta ekialdean [[Baden-Württemberg]] (biak [[Alemania]]ko estatuak), mendebaldean [[Lorrena]] eta hego-mendebaldean [[Franche-Comté]] eskualde frantziarrak eta hegoaldean [[Jura kantonamendua\|Jura]], [[Solothurn kantonamendua\|Solothurn]], [[Basilea Herrialdea]] eta [[Basilea Hiria]] ([[Suitza]]ko kantoiak). Honako eskualde historikoek osatzen ~~dute~~dauzka ~~Alsazia~~Alsaziak: Hardt, Harth, Nordgau eta Sundgau, nahiz gaur Haut-Rhin eta Bas-Rhin departamenduetan banatzen den. == Inguru naturala == 29. lerroa: == Historia == [[Zelta\|Zeltek]] hartu ondoan, [[Julio Zesar\|Zesarrek]] konkistatu zuen Alsazia K.a. 58an, Goi Germania probintzia barnean sarraraziz. [[Klovis I.a\|Klovisek]] menderatu ondoan (496), bertan egokitu ziren frankoen agindura zeuden alemaniarrak, Germania edo Suabiako konderriaren mende. 774-776 urteetan konkistatua, bitan banatu zuten Alsazia [[karolingiar leinua\|karolingiarrek]]: Nordgau eta Sundgau. Karlomagno hil ondoan, Alsazia [[Lotaringia]] barnean geratu bazen ere (Verdungo Ituna, 843), Luis Germaniarrak bereganatu zuen lurraldea eta, zortzi mendetan zehar, Alemaniako historiari lotua agertzen da Alsazia. [[Habsburgo]]tarren mendean egon ondoan, XV-XVI. mendeetan, Alsazia [[Pizkundea\|Errenazimentu]] eta [[Erreforma]]ren alde jarri zen. [[Hogeita Hamar Urteko Gerra]]ren ondoan (Münster-Westphaliako Ituna, 1648), frantsesen eraginpean geratu zen eta 1681. urtean, [[Luis XIV.a Frantziakoa\|Luis XIV.a]] garaile sartu zen Estrasburgon. Iraultza garaian, bi departamendu eratu ziren Alsazian: Haut-Rhin eta Bas-Rhin. Vienako itunaren arabera (1815) Frantziak bere mende gorde bazuen ere, 1871. urtean, alemaniarren eskuetara igaro zen Alsazia. Frantziako gobernuak bultzaturiko politikaren ondorioz, biztanleriaren % 10 Alsazia utzi eta erbestera, Aljeriako Kabiliara nagusiki, joan zen. [[Lehen Mundu Gerra]] galdu ondoan, Alemaniak utzi behar izan zuen berriro eta, 1940ko ekainean, berriz ere hartu zuten oste alemaniarrek, 1945ean berriz galdu zuten arte. 1949tik aurrera, Estrasburgo, Alsaziako hiriburua, Europako Kontseilu eta [[Europako Parlamentua\|Europako Legebiltzarraren]] egoitza da. == Biztanleria eta ekonomia == Alsazia populazio handikoa izan da betidanik (188 biztanle km<sup>2</sup>-ko). Biztanleriaren % 30 herri txikietan bizi da eta % 10 nekazaritzan ari da. Alor ~~honetako~~horretako ustiapenak gero eta handiagoak dira; laboreak, [[lupulu]]a, choucroute-aza, tabakoa, loreak, fruituak dira nagusiak. [[Ardogintza]] ere garrantzi handikoa da. Frantziatik Europa ekialderako bidean, Alsazia errepide, burdinbide eta ibaibide (Rhône-Rhin eta Marne-Rhin ubideak; Alsaziako ubide handia) askoren bilgunea da. Baldintza hauek erraztu dute, ezbairik gabe, Alsaziako industriaren garapena (ehungintza hasieran, potasio ustiapena, elektrizitate ekoizpena, metalurgia eta petrolio industria), eta Frantziako industria eskualde boteretsuenetakoa da. == Kultura == Alsaziarren berezko hizkuntza, [[alsaziera]] da, [[aleman]]aren dialekto bat. Gehiengoa behe-alemanez mintzo bada ere, Alsaziako hegoaldean (Ferrette) goi-alemanez hitz egiten dute eta iparraldean (Ingweiler, Niederbronn, Wissenburg), germaniar-frantzikoa da nagusi. [[Frantses]]a da, bestalde, hizkuntza ofizial bakarra eta nagusia. == Ikus, gainera ==

Alsazia: berrikuspenen arteko aldeak