Émile Zola: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
19. lerroa:
Émile Zola [[Paris]]en jaio zen [[1840]]ko [[apirilaren 2]]an. Francçois Zola, italiar ingeniariaren, eta Émilie Auberten seme bakarra zen. Familia [[Aix-en-Provence]]ra joan zen bizitzera, eta igaro zuen haurtzaroa eta nerabezaroa. Aixeko ikastetxean [[Paul Cézanne]] izan zuen ikaskide (hari esker, geroago, [[Claude Monet|Monet]], [[Alfred Sisley|Sisley]], [[Camille Pissarro|Pissarro]] eta [[Édouard Manet|Manet]] margolariak ezagutu zituen). Aita hil ostean, diru arazo larriak pairatu zituzten.
Parisera itzuli zen amarekin, eta han Saint Luis institutuan sartu zen, baina (frantses ikasgaiaren erruz!) ez zuen batxilergoa ateratzea lortu. Amarentzako zama izan nahi ez zuenez, ikasketak utzi eta lana bilatu zuen. Aduanako biltegian lan egin ondoren, [[1862]]an, ''Hachette'' argitaletxean hasi zen lan egiten, [[1866]]ra arte. Zenbait hilabetetan,
''
=== Arrakasta literarioa ===
[[Fitxategi:ZOLA au Figaro.jpg|thumb|left|140px||Zola ''[[Le Figaro]]n'', Hixen karikatura, 1881ean ''Le Greloten'' argitaratua.]]
[[1870]]eko [[maiatzaren 31]]n Alexandrine Méleyrekin ezkondu zen, baina bikoteak ez zuen haurrik izan. [[Marseilla]]n bizi izan zen, eta gero [[Bordele]]n, 1870eko irailetik [[1871]]ko martxoa arte. Balzac-en miresle sutsua izanez, ''[[La Comédie humaine]]'' eredu gisa hartuz 1871eta [[1893]] artean ''[[Les Rougon-Macquart]]'' bilduma idatzi zuen. Urte haietan, naturalisten buru bihurtu zen. Aldi berean, legebiltzarreko kronika egin zuen 1871tik [[1872]]ra ''La Cloche'' aldizkarirako, eta 1871tik [[1877]]ra ehundaka artikulu idatzi zituen ''Le Sémaphore de Marseille'' egunkarirako: azken sail horretan, nobela hauek argitaratu zituen lehenik
1875etik [[1880]]ra literatura eskola berri baten gidari ospea areagotu egin zen bai ''
[[Fitxategi:ZOLA Jeanne Enfants.jpg|thumb|right|130px|Zola Jeanne Rozerot eta beren bi umeekin, Denise et Jacques.]]
Zolatarrak moduz bizitzen hasiak ziren harrezkero, haren liburu askok ale askoko argitaraldiak izan baitzituzten. Hala eta guztiz ere, Zolak etsialdi bat izan zuen bolada hartan, berrogei urte bete zituela: inguruko pertsona batzuk hil zitzaizkion —ama, [[Gustave Flaubert|Flaubert]], [[Louis Edmond Duranty|Duranty]], [[Ivan Turgenev|Tourgenev]] eta [[Édouard Manet|Manet]]—, garai batean ikasle izan zituen idazle batzuk urrundu zitzaizkion —Huysmans eta Maupassant—, [[1887]]an Bosten Manifestuko egileek eraso zakarrak egin zizkioten, baina, horren ordain, Paul Alexisek eta [[Alfred Bruneau]] musikoak Zolari leial iraun zuten.
[[1888]]an Zolak aldaketa handia izan zuen bere bizitzan, aldi baten amaiera eta beste aldi baten hasiera, alegia. Jeanne Rozerot neska gaztearekin maitemindu zen, eta bi ume izan zituen harekin. Zola biziberritu egin zen hartara, eta ''Les Rougon-Macquart'' saila bukatu ahal izan zuen: ''
Beste bi nobela ziklo hasi zituen berehala, aurrekoa baino laburragoak, baina obra trinkoagoekin: hiru hirien zikloa —''
[[Fitxategi:Zola grave on cimetiere de montmartre paris 02.JPG|thumb|left|100px|Zolaren hilobia [[Montmartre]]ko hilerrian.]]
41. lerroa:
Idazle ospetsua izanez, hausnartu barik [[Dreyfus afera]] zeritzon liskar politikoan sartu zen, [[Alfred Dreyfus]] kapitainaren errugabetasuna aldarrikatuz. Dreyfus [[judu]]ari alemaniarrentzako espioitza egitea leporatu zioten, eta [[1895]]an publikoki gradua kendu eta biziarteko zigorra ezarri zioten, [[antisemitismo|antisemita]] kanpaina gogor baten erdian. [[1898]]an ''[[L’Aurore]]'' egunkarian ''[[J'accuse…!]]'' ("Salatzen dut…!") artikulu ospetsua argitaratu zuen. Artikulua Frantziako Presidentearentzako gutun irekia zen, Armadako ofizial ugariren portaera salatzen zuena. Artikulu honen ondorioz urtebeteko kartzela-zigorra ezarri zioten eta saihesteko [[Londres]]en erbesteratu zen. [[1899]]an herriratu zen, Gobernuak barkatu ondoren. Azkenik [[1906]]an Dreyfus kapitaina erabat salbuetsi zuten.
[[1902]]an, blokeatutako [[tximinia]] baten erruz, ito zen bere etxean.
== Zolaren lan literarioa ==
52. lerroa:
Naturalismoaren oinarri-oinarrizko balioei esker, Zolak zehatz epaitu zituen bere garaiko nobela eta antzerkia. Egia antzemateko baliabide gisa erabili zuen Zolak naturalismoa, biologian hitz horrek biltzen zituen pentsamoldearen eta metodoaren eraginez. Naturalismoaren indarrak osagai berri-berri bat ekarri zuen bere garaiko nobelagintzara: gorputza bere biluztasunean eta bere desioetan antzematea eta agerian jartzea.
Zolaren nobelak bere garaiaren ispilu zehatza ziren beraz, historialariek kontuan hartu beharrekoa. Hala, ''
=== Kontakizunaren maisua ===
61. lerroa:
=== Zolaren gaiak, sinboloak eta mitoak ===
Zolaren nobeletan barne irudi eta obsesio jakin batzuk ageri dira, [[erromantizismo]]tik [[surrealismo]]raino sortu izan diren joera eta inspirazio iturri nagusiekin bat egiten dutenak.
Gorputzaren ikuspegi moral eta estetiko berria izan zuen bezala, herriaren ikuspegi berria izan zuen Zolak, [[XIX. mendea]]n herriaren izatea gero eta serioago hartu izanarekin bat eginik. Jendetzaren eta herri higikundeen bizitasuna izadiko indarren bidez metafora bihurtu zuen, ur lasterren eta itsasoaren mugimenduen irudiekin. Zolarentzat, langile masen indarra guztiz ere berria zen gizartean eta eragin handikoa historiaren bilakaeran.
| |||