Zelta: berrikuspenen arteko aldeak

'''Zelta''' ([[latin]]ez, ''celtae''; [[antzinako grekera]]z, ''Κέλτoι'') hitz modernoa da, [[zelta hizkuntzak|hizkuntza zeltikoren]] bat hitz egiten zuten Europako antzinako herrietako edozein deskribatzeko erabilia.<ref>John Koch (2005): ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABL-CIO. XX. orrialdea. ISBN 978-1-85109-440-0.</ref> BereBeren buruari ''galiain'', hau da, «galiar» deitzen zioten.

Bestalde, zelten lurraldeari edo nazioari ''Keltia'' deitzen diote askok, eta hortik dator ''keltiar'' gentilizioa, ''zelta''ren sinonimotzat erabilia.

''Zeltiar'', berriz, gaizki sortutako jentilizioa da (*''egipziar, *marrokiar'' eta beste hainbat bezala). Izan ere, ez dago ''Zeltia'' izena duen ezer.

[[Fitxategi:Distribution of Celts in Europe.png|right|thumb|250px|UrdineanUrdinez, zelten influentziaduneragineko lurraldeak kK.a. 1500. urteko Europan. MoreanArrosaz, zeltakultura kulturarenzeltaren zabalpenzabalpenik maximoahandiena. kK.a. 400. urtean.]]

Zaila da herri zelta edota gaelikoak [[Europa]]n sartu ziren lehen talde indoeuroparretatik bereiztea. Hala ere, ia ziurra da [[K. a. XIII. mendea]]n hedapenizugarri ikusgarrihedatu bat eduki zutelazirela, [[Rhône|Rodanotik]] jaitsizjaitsi eta [[Lengadòc|Languedoc]], [[Katalunia]] eta [[Ebro]]ren bailara okupatuzbailararaino. Beste zabaltze fronte bat [[Belgika]]n eta Britainiar Uharteetako hegoaldean emanizan zen.

[[K. a. VII. mendea]] inguruan, [[Iberiar penintsula|Iberiar PenintsularenPenintsula]]<nowiki/>ko erdialdetik zabaldu ziren, baina [[K. a. VI. mendea]]n penintsularen ipar-ekialdea [[ibero]]en esku galdu zuten, Iberiako zeltak kontinenteko beraien kideetatik bananduta geratu zirelarikbaitziren.

[[K. a. IV. mendea|K. a. IV. mendetik]] aurrera, zeltakzeltek [[Frantzia]]ren<nowiki/>ko iparraldea eta erdialdea hartu zuten ([[Galia]]), [[Italia]]ren<nowiki/>ko iparraldea eta britainiar irlen zati handiena. BalkanetatikBalkanetan ereeta hedatu[[Galazia]] ziren(hots, [[Asia]]ko eskualde batera<nowiki/>ra) ere helduz,iritsi [[Galazia]]ziren. Garai honetanhartan, irletako zeltek ''druidismoa'' sartubesarkatu zenzuten; irletako zeltetangerora, gerora kontinentera zabaldukozabaldu zelarikzen.

[[K. a. II. mendea|K. a. II. mendetik]] aurrera, zeltek germaniarren eta geroago [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] presio militarra nozitzen hastenhasi diraziren. HamarkadaHandik gutxihamarkada batzuetangutxira, Galia osoa okupatutaokupatu dagozuten, [[Irlanda]] ezik. Dena den, erromatarren presentzia [[Britainia Handia]]n ez zen luzeegia izan: etahori honekzela eta, hizkuntza zelteizeltek bizirauteabizirik eraginirain zuenzuten bertan eta, geroago, haietako bat kontinentera itzulizitzuli ([[BretainiaBretainiera|bretoiera]]).

[[VII. mendea]]n, zeltek berezelten azken zabaltzea egitenizan dute:zen, irlandarrek [[Kaledonia]] inbaditu zuten,zutenean. Eskualdeak [[Eskozia]] izateraizena pasahartu zenazuen.