Keplerren legeak: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t →‎Zehaztasuna eta mugak: barne lotura zuzenketa: erlatibitatearen teoria orokorra
t clean up using AWB
1. lerroa:
'''Keplerren legeak''' [[Johannes Kepler]]ek [[eguzkia]]ren inguruan planeten orbitak azaltzeko enuntziatu zituen. [[Tycho Brahe]] astronomo [[Danimarka|daniarrak]] egindako behaketak erabiliz atera zituen lege hauek.
 
Keplerren legeak [[Isaac Newton|Newtonen]] grabitazioaren legearen eta mugimendu legeen konsekuentzia bezala ikusi daitekeen arren, egiatan alderantziz izan zen. Keplerrek behaketen eredu matematiko bat eman zuen, gero Newtonek interpretatu zituenak kalkulua eta fisika erabiliz.
7. lerroa:
<div style="width:250px;float:right;margin:0 0 1em 1em;font-style:italic;text-align:center">[[Fitxategi:Kepler1.gif|150px|Lehenengo legea]]</div>
''Planeta guztiak Eguzkiaren inguruan higitzen dira, orbita eliptikoak eginez. Eguzkia elipsearen bi fokuetako batean dago.''
<br {{clear="all" />}}
 
== Bigarren legea ==
 
<div style="width:250px;float:right;margin:0 0 1em 1em;font-style:italic;text-align:center">[[Fitxategi:Kepler2.gif|150px|Bigarren legea]]</div>
''Planetatik Eguzkira doan irudizko lerroak azalera berdina estaltzen du denbora-tarte berdinean.''
 
[[Perihelio]]an, eguzkira distantzia txikiagoa denez, abiadura handiagoa izan behar da azalera berdina ekortzeko, eta [[afelio]]an, distantzia handiagoa denez, abiadura txikiagoa izango da.
 
<br {{clear="all" />}}
 
== Hirugarren legea ==
34. lerroa:
<math> \left ( \frac{T_1}{T_2}\right)^2 = \left ( \frac{a_1}{a_2}\right)^3 </math>
 
<br {{clear="all" />}}
 
== Newtonen legeekin lotura ==
 
Keplerrek, zuezkan datuekin, erlazioak aurkitu zituen, baina ez zekien zergatik ziren horrela. Mende erdi geroago, [[Isaac Newton|Newtonek]] aurkitu zuen azalpena, beraren [[Newtonen legeak|legeen]] bidez.
 
=== Lehenengo legea ===
106. lerroa:
<math>\frac{d\vec{L}}{dt} = (\vec{r} \wedge m\frac{d^2 \vec{r}}{dt^2}) + \left ( \frac{d\vec{r}}{dt} \wedge m\frac{d\vec{r}}{dt} \right ) = (\vec{r} \wedge \vec{F}) + (\vec{v} \wedge \vec{p}) = 0 </math> da,
 
indarra, lehen esan bezala, erradioari paraleloa delako, baita ''v'' abiadura eta ''p'' higidura-kantitatea (''p = mv''), eta bi bektore paraleloren arteko biderketa bektoriala 0 da. Beraz,
 
<math>|\vec{L}| = kte.</math>