Giotto di Bondone: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Biografia infotaula oinarria
| izena = Giotto
| irudia = 15th-century unknown painters - Five Famous Men (detail) - WGA23920.jpg
| zabalera =
| oina = <small>Giottoren
| izen osoa = Giotto di Bondone
| jaiotza data = [[1266]] edo [[1267]]
| jaiotza hiria = [[
| jaiotza herrialdea = [[Florentziako Errepublika]], gaur egun [[Italia]]
| heriotza data = [[1337]]ko
| heriotza hiria = [[Florentzia]]
| heriotza herrialdea = [[Florentziako Errepublika]], gaur egun [[Italia]] }}
'''Giotto di Bondone'''
[[Giorgio Vasari]] biografoaren arabera, Giotto Bondone izeneko [[nekazaritza|nekazari]] baten semea zen. [[Haur]]tzaroan, [[artzaintza|artzain]] zebilela, harrietan marrazkiak egiten pasatzen omen zuen denbora. [[Cimabue]] florentziar margolaria, ardi baten marrazkia ikusirik, 11 urteko umearen trebetasunaz liluraturik gelditu zen. Aita konbentzitu eta gero Giotto Cimabueren ikasle bihurtu zen.▼
Giottoren maisulanak [[Florentzia]]ko Santa Croceko Peruzzi eta Bardi kaperak eta [[Padua]]ko [[Scrovegni kapera]] dira. [[1334]]an [[Florentzia]]ko [[Santa Maria del Fiore]] katedraleko kanpandorrea (''Campanile de Giotto'') diseinatu zuen, baino [[1337]]an hil baitzen, ez zuen amaiturik ikusi.▼
Maisu izan zen espazioaren erabileran, pertsonaia bakoitzaren nortasuna finkatzen, izadiaren eta gizakiaren ikusmoldean; horiek denek erabat gainditu zituzten ''era grekoa'' eta Erdi Aroko margolaritza moldeak. [[Dante]]ren pasarte bat Giottoren errealismoak izan zuen arrakasta bizkorraren lekuko da.
== Bizitza ==
▲Ez dago datu zehatzik Giottoren gaztaroari eta ikasketei buruz. [[Giorgio Vasari]] biografoaren arabera,
Leku gehiagotan ere osatu zuen, ordea, bere heziketa. [[Erroma]]n, esate baterako, [[Bizantziar artea|bizantziar klasizismoa]], pintura klasikoa eta [[Arte paleokristaua|paleokristaua]] ezagutu eta aztertu baitzituen han. Eskultura erromanikoa ere ezagutzen zuen eta baita gotikoa ere, eta esan liteke Pisano aita-semeen eragina funtsezkoa izan zela haren ibilbidean.
Giottok, batez ere, horma irudi eta [[fresko]]etan utzi zuen bere obra, oholean baino areago. [[1290eko hamarkada]]n [[Asis]]ko goiko elizan lan egin zuen; bertan [[Testamentu Zahar]] eta [[Testamentu Berri|Berriko]] istorioetako zenbait pasarte eta, [[habearte]]aren beheko aldean, [[Frantzisko Asiskoa]]ren bizitzari buruzko freskoak margotu zituen. Garai bertsukoa da Florentziako [[Santa Maria Novella basilika]]ko ''Gurutzea''. 1304tik 1306ra, [[Padua]]ko Scrovegni kaperan, oso egoera onean gorde diren freskoak margotu zituen: goiko aldean, [[San Joakim]], Santa Ana eta [[Ama Birjina]]ren pasarteak; erdi aldean, [[Kristo]]ren bizitzako pasarteak; beheko aldean, [[Gurutziltzatze]]a eta Kristoren heriotzagatik deitorea; zokaloan, Bertuteak eta Bizioak; eta, sarrerako horman, eta laguntzaile askorekin, Azken Judizioa.
Geroxeago pintatu bide zuen Florentziako Ognisantiko ''Madonna'' (gaur Uffizi museoan); [[1317]] aldera, Scrovegni kaperako ''Gurutzea'' margotu zuen, eta garai bertsuan, Florentziako [[Santa Croce]]ko Peruzzi kaperan, ''Bi San Joanen historiak'' izeneko freskoak; [[1325]] aldekoak dira Santa Croceko Bardi kaperan dauden ''San Frantziskoren bizitzako pasarteak''. [[Erroma]], [[Rimini]], [[Napoli]] eta [[Milan]]en ere margotu zuen.
▲
== Giottoren ekarpenak ==
[[Fitxategi:Giotto_di_Bondone_-_No._44_The_Seven_Virtues_-_Faith_-_WGA09271.jpg|thumb|left|150px|<small>''Fedea'', [[1306]], Scrovegni kapera, [[Padua]]</small>]]
Askotan esan eta idatzi izan da aro berri baten hasiera markatu zuela pinturan Giottoren obrak, eta ezin esan horrela ez denik. Baina komeni da ez ahaztea benetako historian ez dela atal eta hasiera berririk izaten, eta ez zaio ezertxo ere kentzen Giottoren handitasunari, hori onartzen denean, haren lan egikerak asko zor diela bizantziar maisuei eta iparraldeko katedraletako eskultore handien ikuspuntu eta perspektibei.
Har dezagun, esate baterako, Scrovegni kaperako ''Bertuteak eta Bizioak'' saileko irudietako bat. ''Fedea'' irudikatzeko andre bat margotu zuen Giottok, esku batean gurutzea, eta bestean [[pergamino]]a zuela. Lehen begiratuan ohartzen da ikuslea irudi honen eta eskultura gotikoen parekotasunaz. Baina Giottorena ez da estatua bat, eskultura dirudien margolan bat baizik. Argi ikusten da hau besoen perspektiban, aurpegiaren eta lepoaren modelatuan, eta jantziaren izurrak markatzen dituzten itzal sakonetan. Mila urte ziren antzeko ezer egin ez zela. Giottok asmatu zuen berriro gainalde lau baten gainean sakontasun itxura sortzeko artea.
[[Fitxategi:Giotto_di_Bondone_-_No._26_Scenes_from_the_Life_of_Christ_-_10._Entry_into_Jerusalem_-_WGA09206.jpg|thumb|right|280px|<small>''Jerusalemgo sarrera'', [[1304]]-[[1306|06]], Scrovegni kapera, [[Padua]]</small>]]
Ikus dezagun beste margolan bat, Scrovegniren kaperakoa hau ere, ''Kristoren bizitzako pasarteak'' zikloko ''Jerusalemgo sarrera''. Ekintza koadroaren paraleloko planoan gertatzen da, eta freskoaren teknika berez soila eta apaindura gutxikoa izan arren, eragin bortitza du ikuslearengan: hainbeste hurbiltzen gaitu pasartera, non ikusle baino areago, bertan gauden irudipena sortzen baitigu. Nola lortu du artistak efektu harrigarri hori? Lehenik, gertaera guztia lehen planoan jarri du, eta gero ikuslearen begirada koadroaren erditik behera zuzentzeko modua bilatu du. Era honetan, irudikatutako pertsonaien plano berean dagoen irudipena pizten zaio ikusleari. Ikuslearen ikuspuntua hain zehatz kalkulatze hori aurrerapen handia izan zen, eta Giottori aitortu behar zaio erlazio hori lehenengoz definitu izana. Bestalde, Giottoren margolanetan, irudiak dira, arkitektura esparrua baino areago, koadro barruko espazioa eratzen dutenak. Ondorioz, espazio hori mugatuagoa izan arren, askoz sinesgarrigoa gertatzen da aurreko margolanetakoa baino .
Giottoren garaikideei ia mirarizkoa iruditu bide zitzaien haren artearen errealismoa. Horregatik ipini zuten Antzinate klasikoko pintore handien parean (edo gorago). Alde guztietara zabaldu zen Giottoren ospea. Eta hori ere berrikuntza handia izan zen. Lehenago ere izan ziren, jakina, estimazio handiko maisuak, baina, oro har, inork ez zuen pentsatzen maisu haien izenak gogoan gorde behar zirenik. Eta artistak berak ere, ez ziren bereziki ospe bila ibiltzen. Askok ez zituzten obrak sinatu ere egiten. Ez ditugu ezagutzen, esate baterako, [[Chartres]], [[Estrasburgo]] edo Naumburgeko eskultura gogoangarrien egileen izenak. Beraz, Giottok, honetan ere, atal berri bat hasi zuen artearen historian. Geroztik, lehenik Italian, eta gero gainerako herrialdeetan, artista handien historia bilakatu da artearen historia.
== Iruditegia ==
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="
Irudi:Giotto - Scrovegni - -24- - Marriage at Cana.jpg|
Irudi:Giotto - Scrovegni - -31- - Kiss of Judas.jpg|
Irudi:Giotto - Scrovegni - -36- - Lamentation (The Mourning of Christ).jpg|
Irudi:Giotto di Bondone 051.jpg|
Irudi:Giotto di Bondone 090.jpg|
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2016/02/12}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{commonskat}}
{{bizialdia|1267ko|1337ko|Giotto}}
[[Kategoria:Italiako margolariak]]
[[Kategoria:Italiako arkitektoak]]
[[Kategoria:Gotikoko margolariak]]
| |||