Lerga: berrikuspenen arteko aldeak

'''Lerga'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa Garai]]ko udalerriaerdialdeko [[udalerri]] bat da, [[Zangozako merindadea|Zangozako merindadekoa]]. {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Lerga}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren araberaurtean, eta hiriburu [[NafarroaIruñe]]kotik hiriburutik52 52kilometro kilometrorahego-ekialdera dago.

Lergak [[Leotz]]ekin egiten du muga iparraldean eta mendebaldean, [[Eslaba]]rekin ipar-ekialdean eta ekialdean, eta [[Uxue]]rekin eta [[San Martin Unx]]ekin hegoaldean. Tren geltokirik hurbilena [[Tafalla]]n dago, Lergatik 18 kilometrora. Lergako lurretan baina Elizaren aldetik '''Eslabari'' lotuadago [[Epaiz]] (espainieraz ''Abaiz'') herri hustua, Erromatar Eliza dagoKatolikoaren aldetik Eslabari lotua.<ref>[[Euskaltzaindia]], ''Euskera'' 2010, 55, 1. zkia. 354. or.</ref><ref>[http://www.eslava.es/despoblados.htm Eslabako udalaren web orria].</ref>.

=== KlimaIngurune naturala eta landarediaklima ===

Lergako klima tarteko [[klima mediterraneo|mediterraneoa]] da, ñabarduranabardura [[klima kontinentala|kontinentalarekin]]. [[Negu]]ak hotzak eta euritsuak dira, eta [[uda]]k beroak eta lehorrak. Urteko batez besteko prezipitazioak 500-600mm ingurukoak dira. Herrigunetik kanpo, itsasoaren mailatik 612 metrora, [[Nafarroa]]koNafarroako gobernuakForu [[1974Erkidegoko Gobernua]]ank 1974an jarritako [[estazio meteorologikoameteorologiko]]a dago.<ref>[http://meteo.navarra.es/estaciones/estacion_detalle.cfm?idestacion=156 Nafarroako Foru Erkidegoko Meteorologi Agentziaren webgunea.]</ref>

Jatorrian Lerga inguratzen zuten hariztiakjatorrizko [[harizti]]ak galdu egin dira gizakiaren eraginez, eta gaur egun [[XIX. mendea|XIX. mendetik]] aurrera birlandatutako [[larizio pinu]]aaren (''Pinus nigra'') eta [[Austria]]tik ekarritako [[intsinis pinu|pinu beltzabeltzaren]] baino ezlandaketak dira gordetzennagusi (guztira 150 hektarea).

[[1456]]an, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroa]] gerra zibilean]] zegoela, Juan[[Joanes II.a Aragoikoa|Joanes II.a]] Aragoiko erregeak, zergak ordaintzetik salbuetsi zituen Lergarraklergarrak, herriak jasandako pobrezia eta utzikeria zelazirela eta. Dena den, zergak ordaintzeko salbuespenaren ordainetan, herritarren esku geratu zen gotorlekua defendatzeko ardura eta erantzukizuna. [[XV. mendea]]ren erdialdera, San Gines monasterioa eraiki zen (gaur egun eraikinaren hondarrak baino ez dira geratzen). Monasterioko aztarnen artean, bertan bizi ziren fraideen arrastoak dituen hilobia dago.

[[XIX. mendea]]ren erdialderaerdialde arte, herria alkateak eta bi zinegotzik gobernatu zuten, erregeordeak izendaturik. Bitartean, herriko abadea, lergarrek aukeratzen zuten. [[1927]]. urtean Lergako 52 biztanlek, lur-eremu handia erosi zioten Gendulaingo Kondearikondeari, guztira sei mila arroa, zerealen landaketarako eta larre moduan erabiltzeko. Herritarrek guztira 130.000 ogerleko ordaindu zizkioten kondeari. Hasieran, [[Madril]]en bizi zen kondeak ez zizkien lurrak saldu nahi izan, baina Auspicio Precioso Corera abadearen laguntzari esker, lurren salmenta sinatu egin zuen, azkenik.

Lergako udala [[XIX. mendea]]n eraiki zen, herriko plaza nagusian. Eraikina indiano aberats baten diruaren laguntzarekin eraiki zen. [[1936]]an udalak eraikinaren heren bat erosi eta udala harlanduzko eraikin dotore hartan ezarri zuen. [[XX. mendea]]n zehar Lergak biztanleriaren bi heren galdu zituen, gehienbat [[Iruña (argipena)Iruñea|IruñaraIruñera]] lan bila joandako biztanleak. Horrekin batera, herriko biztanleria zahartu egin zen: [[1955]]. urtean 70 neska-mutil zituen eskola [[1978]]. urtean itxi behar izan zuten ume falta zela eta. Ordutik, haurrek [[Zangoza]]ko eskoletara joan behar dute egunero. Herriak dituen 2.194 [[hektarea|hektareetatik]] 335ek erabilpen komunala dute.

[[NafarroaNafarroako Foru Erkidegoko Gobernua]]ko gobernuakk onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Lerga eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldaren araberaerroldan, herritarren %&nbsp;3,33k zekien [[euskara]]z hitz egiten.

[[XV. mendea]]ren erdialdean eraiki zen, [[Uxue]]rantz doan bidearen ertzean. San Ginesen omenezko basilika, tenplarien[[tenplario]]en antzinako komentuaren zatia da.

* ''"Una{{es}} nueva[[Koldo estelaMitxelena]]: funeraria«Los nombres indígenas de la inscripción hispano-romana procedente de Lerga (Navarra)"''», / A. Marcos.in ''Revista Príncipe de Viana '', no22. 21zenbakia ([[19601961]]): 6065-

{{NafarroakoNafarroa Garaiko udalerri aurkibidea}}