Joan XXIII.a: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
tNo edit summary
1. lerroa:
{{agintari infotaula
| izena = Joan XXIII.a<br />''Ioannes PP. XXIII''
| irudia = Pope_John_XXIII_-_1959.jpg
| armarria = John 23 coa.svg
| kargua = [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoko]] [[Aita santu|Aita Santua]]
| hasiera = {{data|1958|10|28}}
| bukaera = {{data|1963|6|3}}
| aurrekoa = [[Pio XII.a]]
| ondorengoa = [[Paulo VI.a]]
11. lerroa:
| 1data2 = Angelo Giuseppe Roncalli
| jaiodata = [[1881]]eko [[azaroaren 25]]a
| jaiolekua = [[Sotto il Monte Giovanni XXIII|Sotto il Monte]], [[Lombardia]], [[Italia]]
| hildata = [[1963]]ko [[ekainaren 3]]a
| hillekua = [[Vatikano Hiria]]
| erlijioa = [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katoliko Erromatarra]]
}}
'''San Joan XXIII.a'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0129.pdf |izenburua= 129. araua: Aita santuen izenak|egilea=[[Euskaltzaindia]]}}</ref> ({{lang-la|Ioannes PP. XXIII}}), jaiotzez '''Angelo Giuseppe Roncalli''' ([[Sotto il Monte Giovanni XXIII|Sotto il Monte]], [[Lombardia]], [[Italia]], 1881eko azaroaren 25a{{data|1881|11|25}} - [[Vatikano Hiria]], 1963ko ekainaren 3a{{data|1963|6|3}}) [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoko]] [[Aita santu|Aita Santua]] izan zen 1958ko urriaren 28tik bere heriotza egunera arte.
 
[[2014]]ko [[apirilaren 27]]an kanonizatu zuten eta '''San Joan XXIII.a''' izena hartu.
 
== Lehen urteak ==
[[1881]]eko [[azaroaren 25]]ean jaio zen [[Bergamoko probintzia]]ko [[[[Sotto il Monte Giovanni XXIII|Sotto il Monte]] herrixkan. Hamalau seme-alabetatik laugarrena zen (semeen artean lehenengoa). Bere gurasoak, Giovanni Battista Roncalli eta Mariana Mazzola, nekazari behartsuak ziren, errentan hartutako baserri baten bizi eta bertan lan egiten zutenak. Familia apal honen buru bere aitaren osaba zen, Zaverio, Angeloren aitabitxia.
 
[[1892]]an elizbarrutiko seminarioan sartu zen, herriko parrokoaren eta baserri jabearen diru-laguntzei esker. Garai horretan hasita, eguneroko bat idatzi zuen, bere gogoeta espiritualak jasoz.
28. lerroa:
 
== Apaizgoa eta apostolu jarduera ==
[[1905]]ean Bergamako gotzain Giacomo Radini Tedeschiren idazkari izendatu zuten, eta baita Bergamako seminarioan historia eta [[patrologia]] irakasle ere. Lan honetan aritu zen 1914an Tedischi hil zen arte.
 
[[Lehen Mundu Gerra]]n mediku eta militarren kaperaukapilau izendatu zuten. [[Benedikto XV.a]]k 1921ean Misioen erakunde goreneko batzarrean Italiako ordezkari izendatu zuen.
 
[[1925]]ean Aeropoliko gotzain izendatu zuten. ''Obedientia et Pax'' zen bere goiburua. [[Pio XI.a]]k [[Bulgaria]]ko ikuskatzaile apostoliko izendatu zuen. Bertan [[katolizismo|katoliko]] eta [[ortodoxo (argipena)|ortodoxoen]] arteko harremanak hobetzen saiatu zen. [[1934]]an [[Turkia]]ko nuntziaturan hasi zen lanean, [[Istanbul]]en. [[Bigarren Mundu Gerra]]n [[judu]]ak salbatzeko lan egin zuen.
39. lerroa:
[[1958]]an, 77 urte zituela, [[Aita santu|Aita Santu]] aukeratu zuten. Inork gutxik espero zuen Roncalli aita santu izatera iritsiko zenik, adinez oso aurreratua zegoelako gehienbat. [[Pio XII.a]]ren aitasantutza luzearen ondoren ([[1939]]-[[1958]]) kardinalek adineko [[Aita santu|Aita Santu]] bat nahi izan zuten, trantsizio lasai bat egiteko. Ez zuten uste Roncalliren karisma, gertutasun eta eskuzabaltasunak aparteko arrakastarik lortuko zuenik.
 
Joan XXIII.ak bestelako aitasantutza eredu bat ezarri zuen: Vatikanoko goi agintariei soldatak murriztu zizkien langile apalenei dirusarreradiru-sarrera duinagoak bermatzeko. Erromako parrokia guztiak banan-banan bisitatu zituen eta Eguberrietan ospitaletako haurrak eta espetxeetako presoak ere bisitatu zituen.
 
[[1959]]ko [[urtarrilaren 25]]ean [[Vatikanoko II. kontzilioa|Vatikanoko II. Kontzilioa]] deitu zuen eta kode kanonikoa eraberritzeko nahia azaldu zuen. [[1960]]an Eliza [[Anglikanismo|Anglikanoko]] burua hartu zuen Vatikanoan, lau mendetako harremanik ezari amaiera emanez. 37 kardinal izendatu zituen, tartean, lehen aldiz, mexikar bat, tanzaniar bat, japoniar bat eta filipinar bat.
47. lerroa:
[[1962]]ko [[urriaren 11]]n [[Vatikanoko II. kontzilioa|Vatikanoko II. Kontzilioa]] hasi zen, Elizaren irudia eraberritzeko asmoz; liturgia berria (laikoengandik gertuago), ekumenismoa eta munduarengana gerturatzeko jarrera izan ziren bere ardatz garrantzitsuenak.
 
Joan XXIII.aren arabera, Kontzilioaren helburua ez da okerreko doktrinak gaitzestea edo dogma berriak ezartzea, Ebanjelioa egungo munduan egoki aldarrikatzeko eliza eraberritzea baizik ({{lang|it|''aggiornamento''}}). Kristau elizen arteko batasuna bilatu eta munduarekin lan egin, elkarrizketa bultzatu, "batzen gaituzten gauzetan arreta jarri, bereizten gaituztenetan jarri beharrean".
 
Kontzilioan begirale izan ziren beste kristau elizetako ordezkariak ([[ortodoxo (argipena)|ortodoxo]], [[luteranismo|luterano]], [[anglikanismo|anglikano]], etab.), baita beste erlijioetako ordezkariak ere ([[musulman]]ak eta [[Amerika]]ko indiarrak ere bai tartean).
54. lerroa:
[[1963]]ko [[maiatzaren 23]]an Vatikanoak esan zuen Aita Santuak urdaileko minbizia zuela. Urte bereko [[ekainaren 3]]an hil zen. Munduko hainbat buruzagi (erlijioso, politiko, ekonomiko...) eta hainbat herritar xumek Joan XXIII.a '''Aita Santu ona''' edo '''historiako Aita Santurik maitatuena''' bezala gogoratu dute.
 
Bere ondorengo [[Paulo VI.a]]k beatifikazio prozesua ireki zuen Kontzilioa amaitu zenean. [[Joan Paulo II.a]]k beatifikatu zuen [[2000]]ko [[irailaren 3]]an eta [[Frantzisko (aita santua)|FrantziskoakFrantziskok]] santifikatu zuen [[2014]]ko [[apirilaren 27]]an, eta bere jaieguna urriaren 11n ezarri zuen (Kontzilioaren hasiera eguna).
 
Bere gorpua Vatikanoko [[San Petri basilika]]n dago. Katolikoez gain, [[erreforma protestantea|protestante]] eta [[anglikanismo|anglikano]] askok ere ohoratzen dute, Elizaren erreformatzaile gisa.