Ondarroa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
t clean up using AWB |
||
62. lerroa:
[[Fitxategi:Ondarroako alde zaharra, Euskal Herria.jpg|thumb|center|800px|Ondarroako Alde Zaharra. [[2014]]ko [[urriaren 19]]a.]]
Marinelen bizimodua ez da inoiz erraza izan. Hiribildu bihurtu eta urte batzuk geroago, Ondarroak ingelesei aurre egiteko Bizkaiko beste portu batzuekin bat egin zien, izan ere, ingelesek jada [[Biarritz]] eta [[Baiona]] hartuak zituzten. Henao historiagileak ''Averiguaciones de las antigüedades de Cantabria'' liburuan [[Filipe II.a Espainiakoa]]ren garaian Ondarroan hirurogei itsasontzi handi bazirela dio, [[Frantzia]]ko, [[Portugal]]go eta [[Andaluzia]]ko portu urrunetara joaten zirenak.
Antzina‑antzinatik [[Ondarroako portua]]k mugimendu handia eta marinel adoretsuak izan ditu. Marinel horiek [[Kantauri|Kantauri itsasoaren]] zangartasuna oso gertutik ezagutu dute: [[1878]]ko [[martxoaren 20]]ko egun beltzean [[Euskal Herriko kosta|Euskal Kostaldean]] itsasoak eramandako hirurehun arrantzale haien artean hainbat ondarrutar galdu ziren.
83. lerroa:
Ondarroako portuaren adar edo isatsa [[Artibai]] ibaiaren bokalea da. Itsasgoren eta itsasbeheren eragina ibaian nabari da, hiru kilometro ibaian gora ere; horrenbestez, txalupek ibaian gora egin dezakete Zubizarra eta Errenteria auzoa igaro eta Berriatuko Arantzibia dorretxea ikusteraino.
Ondarroako kaian ainguratutako txalupa batean, [[Jose Maria Iparragirre|Jose Mari Iparragirrek]], [[Hego Euskal Herriko foruak|Euskal Foruen]] defendatzaile eta koblakari ospetsuak, publiko sutsu baten aurrean estreinakoz ''[[Boga, boga|Boga, boga marinela]]'' abestu omen zuen, gero hain ezaguna egin zena. Musika‑kritikariek uste dute abesti hunkigarri hori Iparragirre berak egina dela.
Urte batzuen buruan, Iparragirrek berriz ere arrantzaleekiko maitasuna adierazi zuen, [[1878]]an [[Madrilgo Errege Antzokia|Teatro Real de Madrid]] antzokian itsasoan galdutako marinelen familien alde egindako eta [[Alfontso XII.a Espainiakoa]] jendartean zegoen gau‑ekitaldian burututako ongintzazko emanaldian eskuzabaltasunez parte hartu baitzuen.
97. lerroa:
[[1462]] arte parrokia izan zen, egungo Andra Mari eliza Artibai itsasadarraren ezkerraldek badian egin zuten arte, hain zuzen.
Eliza egiteko, [[arroka|harrizko]] basamentu itzela eraiki behar izan zuten, inguruan dauden bost pisuko etxeen alturakoa. Plataformaren gainean eraiki zuten eliza, hasieran estilo [[gotiko (argipena)|gotikoa]] zuena: leihateek eta karelek trazeria flamigeroa dute, eta badira gargolak, kapitelak eta eskulturak horma‑bularretan. Elizaren inguruan balkoi korritu bat egin zuten, eta eraikina
kanpandorrerik gabe geratu zen, [[XIX. mendea]]ren amaieranharen lekuan udaletxea egin baitzuten, toskanar estiloko portada dotore eta guzti. Gutxitan aurkituko ditugu botere espirituala eta mundutarra hain estu uztartuta.
Elizaren barrualdean egin zuten zoritxarrezko berritze baten ondorioz, harrizko [[erretaula]] gotiko bat ezkutatuta geratu
zen.
Kale Handi izeneko bide nagusian Likona dorretxea gailentzen da, Ahaide Nagusiena. Han jaio zen Marina Likonakoa, [[Ignazio Loiolakoa|San Inazio Loiolakoaren]] ama. Zubizarra arkitektura‑multzo interesgarria da: [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] zubia, bao ausartak dituena. [[1953ko uholdeak]] suntsitu zuen Zubizarra, baina berreraiki zuten. Haren zubi‑branka batek arrantzale‑kofradiarekin bat egiten du. Kofradia hori ere berezia da, harrizkoa, [[1920]]an eraikia, [[Pedro Guimon]]ek egindako planoen arabera.
500. lerroa:
[[Fitxategi:Calatrava zubia.jpg|thumb|right|300px|[[Itsas Aurre zubia]], [[Santiago Calatrava]]rena]]
* '''Alde Zaharra''': Erdi Aroko trazatua du. [[Eusko Jaurlaritza]]k ''[[kultura ondasun]]'' izendatu zuen, ''monumentu multzo'' kategoriarekin, 1994an.
* '''Andra Maria eliza''': gotiko berantiarra da, baina ezin da eusko gotikoaren barrukotzat hartu. [[1462]]koa edo [[1480]]koa da.
* '''[[Likona dorretxea]]''', [[XV. mendea|XV. mendekoa]]. Euskal Herriko dorretxe tipikoa. [[Ignazio Loiolakoa]]ren familiarena izan zen, eta han jaio zen haren ama. Eusko Jaurlaritzak ''kultura ondasun'' izendatu zuen, ''monumentu'' kategoriarekin, 1994an.
* '''Udaletxe zaharra''': Andra Maria elizari atxikia, [[XIX. mendea]]ren bukaerako eraikina da.
* '''Santa Klara arrantzale kofradia''': XX. mendearen hasierako eraikina.
* '''Antiguako Ama eliza''': [[XII. mendea|XII. mendeko]] eraikina da, baina eraberritze handiak egin zizkioten [[1750]]ean, eta XX. mendearen erdialdera gaur egungo kanpandorrea gehitu zioten.
514 ⟶ 509 lerroa:
* '''Zubi Zaharra''': Erdi Aroan, Ondarroak zubi horretan pasabide saria kobratzeko eskubidea zuen. [[1958]]ko uholdeak eraman zuen, eta berriz eraiki zuten, antzinakoaren moldeari jarraituz.
* '''[[Alfontso XIII.aren zaldain birakaria]]''', '''Plaiko zubia''' edo '''Txakur-txiki zubia''': oinezkoentzako zubi birakaria, 1927an eraikia. XIX. mende amaieran eta XX. mende hasieran egiten zen burdin arkitekturaren adibide polita da. Arrigorri hondartzarako bidea errazteko egin zuten.
* '''Itsas Aurre zubia''': [[Santiago Calatrava]]ren lana, burdinaz eta zementuz egina, estilo abangoardistakoa, 1995ean eraikia.
* '''[[Vega hotela]]''': Pedro Gimon Egiguren bilbotar arkitektoaren lana, XX. mendearen hasierakoa. [[Euskal estiloko arkitektura]]ren adibide da, joera modernistakoa. Eusko Jaurlaritzak ''kultura ondasun'' izendatu zuen, ''monumentu'' kategoriarekin, 1994an.
* '''Maskulu Etxea''': desagertutako Bizkaiko Aurrezki Kutxaren (oraingo [[Bilbao Bizkaia Kutxa|BBK]]) egoitza izan zena urte askoan, eta [[Francisco Franco|Francoren]] garaian guardia zibilen kuartela. Orain birmoldatzen ari dira, pertsona nagusientzako eguneko zentroa izan dadin.
| |||