Nafarroa Beherea: berrikuspenen arteko aldeak

Nafarroa Beherean aurkitu diren giza aztarna zaharrenak [[Paleolito]]koak dira. Guztietan zaharrena Neanderthal-eko gizakiaren masailezur bat da, [[Izturitze eta Otsozelaiako leizeak|Otsozelaiako haitzuloan]] aurkitua. [[Izturitze eta Otsozelaiako leizeak]], [[Izturitze]] inguruan daudenak, garrantzi handiko aztarnategia dira, Paleolitoko aldi desberdinetako aztarna ugari aurkitu baitira han: harri eta hezur landuak, lehen gizakien eta garai hartako piztien hezurrak eta, batez ere, [[Magdaleniar|Madeleine aldiko]] irudiak hormetan margotuta. Hegoaldeko mendialdeetan, orain dela 3.500-3.000 urte inguruko [[trikuharri]]ak eta [[harrespilaharrespil]]kak aurkitu dira. Halaber, [[Burdin Aro]]ko aztarnategi garrantzitsu bat dago [[Okabe]]ko gainean. Erromatarrak sartu aurretik, Nafarroa Behereko biztanleak leinu edo tributan antolaturik bizi ziren, eta, erromatar historialarien arabera, ''[[tarbelli]]'' izeneko leinua eta baskoiak bizi ziren herrialde honetan.