Namibia: berrikuspenen arteko aldeak

{{Herrialde infotaula berria

| estatuaren_izenaohiko_izen = Namibia

| berezko_izena ohiko_izen_luze= Namibiako Errepublika

| berezko_izena_hizkuntza_ofizialeanbertako_izen = Republic of Namibia

| bandera_irudiabandera_irudi = Flag of Namibia.svg

| armarri_irudiaarmarri_irudi =Coat_of_arms_of_Namibia.svg

| lema_nazionalalema_nazional = Unity, Liberty, Justice<br />( Batasuna, Askatasuna, Justizia )

| ereserkiaereserki_nazional = Namibia, Land of the Brave<br />( Namibia, Adoretsuen Lurraldea )

| estatuaren_mapamapa_irudi = LocationNamibia.png

| hiriburuahiriburu = [[Windhoek]]

| hiri_handienaren_izenahiri_handien = [[Windhoek]]

| hizkuntzakhizkuntza_ofizialak = [[Ingeles]]a

| azalera_zerrendan_kokapenaeremu_rankin = 34.

| azalera_zenbakiaeremu_km2 = 824.292

| biztanleriabiztanle_zenbatespen = 2.031.000

| estimaketa_urteabiztanle_zenbatespen_urte = 2005

| biztanleria_zerrendan_kokapenabiztanle_zenbatespen_rankin = 144.

| erroldatutako_biztanleriaerroldatutako_biztanle_zenbatespen = 1.820.916

| errolda_urteabiztanle_errolda_urte = 2002

| dentsitateabiztanle_dentsitate_km2 = 2,5

| dentsitate_zerrendan_kokapenabiztanle_dentsitate_rankin = 225.

| txanponatxanpon = [[Namibiar dolar]]ra¹

| txanpon_kodeatxanpon_kode = NAD

| ordu_eremuaordu_eremu =

| utc_zenbakiautc_offset = +1

| DST_ordu_eremuaDST_ordu_eremu = Bai

| utc_DST_bariazioautc_offset_DST = +2

| domeinuadomeinu = na

| aurrizki_zenbakiaaurrezenbaki = 264

Namibiako paisaia nagusiki erdialdeko lur garaiez osaturik dago, [[Brandeberg]] mendigunea punturik garaiena (2.606 metro) dela. Erdiko [[goi-ordoki|goi ordokia]] iparraldetik hegoaldera zabaltzen da, [[Namib]] basamortua eta haren itsasertzeko lautadak mendebaldean, [[Orange ibaia]]) hegoaldean eta [[Kalahari]] basamortua ekialdean dituela.

Namibia ia osoa goi-ordoki zabal bat da, 975-2.000 m bitarteko garaiera duena, eta sartaldetik sortaldera apalduz doana; goi-ordokiaren erdialdea menditsua da eta 2.500 m inguruko mendiak daude hiriburutik hurbil. Goi-ordokiaren alboetan bi basamortu daude: mendebalean [[Namib]] basamortua, itsasaldea bere luzera osoan hartzen duena (1.600 &nbsp;km), eta [[Kalahari]]ko basamortua ekialdean. Namibian ez da ibairik, iparraldean Angolarekin ([[Kunene]] eta [[Okavango]] ibaiak) eta hegoaldean Hegoafrikarekin (Orange ibaia) mugatzen dutenak eta euria egiten duenean eratzen direnak besterik.

Biztanleria aktiboaren ia erdia (% 49) lehen sektoreko jardueretan enplegatzen da: [[abere]] hazkuntzan ([[ahuntz]]ak, [[behi|abelgorriak]] eta [[karakul ardia]]k) eta iraupeneko nekazaritzan ([[arto]]a, artatxikia), lurraldearen idortasunak ez baitu ematen beste ezer askotarako aukerarik. Kolonoen garaian, karakul ardien hazkuntza zen inguru hartako nekazaritza jarduera nagusia, baina gaur egun ez du garrantzirik ia Namibiako ekonomian. Zurien etxaldeetan esportaziorako hazten den abelgorria, aldiz, negozio oparoa da. Lehen sektoreari, hala ere, [[Barne produktu gordin|BPGren]] % 11 besterik ez dagokio. Baina, baliabide naturalei dagokienez, herrialde aberatsa da Namibia, lurpeko baliabideetan batez ere: badira diamanteak, kobrea, uranioa, urrea, beruna, eztainua, litioa, kadmioa, zinka, gatza, banadioa, gas naturala, zilarra, tungstenoa& Horregatik, ez da harritzekoa Namibiako ekonomia esportazioko meatzaritzaren hain mendean egotea. BPGren % 34 dagokio meatzaritzari eta berorren inguruko industriari. Bitxigintzarako diamante produkzioak mea produkzio osoaren balioaren bi heren hartzen ditu: milioi eta erdi kilate inguru urtean, kostako hondartzetatik eta itsaspeko hondoetatik atereak. Garrantzi handikoak dira, orobat, uranio eta kobre ekoizpenak, munduko meategi handienetakoak baitaude Namibian, baina, azken urteotan, uranioaren eta kobrearen prezioek behera egin dute merkatuan, eta horrek ekoizpena ere jaistea ekarri du.

Namibiako itsasertzeko urak, [[Bengela]]ko ur-lasterrari hotzari esker, oso aberatsak dira mota askotako arrainetan, baina [[sardina]], [[antxoa]] eta [[berdel]]a dira hango arrain mota nagusiak. Independentziaren aurretik, mundu guztiko ontziek egiten zuten arrantzan Namibiako uretan eta arrantza kopuruak asko jaitsi ziren. Burujabetasuna lortu ondoren, Namibiako gobernuak debekatu egin zien kanpoko ontziei bere uretan arrantza egitea eta, horri esker, berriro ere dezente ugaldu dira asko urriturik zeuden hainbat arrain mota.

Aberastasun natural handiak gorabehera, Namibiaren merkataritza balantza defizitarioa da, eta [[Hegoafrika]]rekin ditu merkataritza harreman gehienak. Industria gutxi du eta biztanleria aktiboaren ia % 40 lanik gabe dago. Namibiako gobernuak, ekonomia suspertzeko beste hainbat neurriren artean, [[Walvis Bay]]-ko portuan eremu franko bat ezartzea erabaki du. Diruari dagokionez, 1993 arte, [[Hegoafrika]]ko rand-a izan zen Namibiako diru ofiziala; baina data hartatik aurrera, Namibiako dolarra da diru ofiziala. Bi garraiobide nagusi dira Namibian: errepidea eta burdinbidea. 55.000 &nbsp;km-ko errepide sarea du, eta 2.380 &nbsp;km-ko burdinbidea. Itsas portu bakarrak, berriz, esandako Walvis Bay eta Lüderitz dira. Nazioarteko aireportua dago Windhoeken. Namibiako ekologia arazo nagusiak ia etengabeko idortearen ingurukoak dira: ur iturri natural oso mugatuak (ez du ibairik lurraldearen barruan) eta basamortuaren zabaltze atergabea.

1990eko martxoaren 21ean independentzia erdietsi ondoren, konstituzio berria onartu zuten eta, haren indarrez, bi ganberako parlamentua, sistema alderdi-anitza eta lehendekaria buru duen errepublika demokratikoa jarri zen indarrean. Hauteskundeak bost urtetik behin egiten dira, eta 18 urtez gorako pertsona guztiek dute botoa emateko eskubidea. Errepublikako lehendakaria estatuburua eta gobernuko burua da, aldi berean. Legegintza eskumena 72 diputatuz osatutako Batzar Nazionalean datza, goiko ganberak edo Kontseilu Nazionalak (26 kontseilariz osatua) ez baitu erabakitzeko eskumenik. Gobernuko ministroak lehendakariak aukeratzen ditu Batzar Nazionaleko diputatuen artetik. Administrazio aldetik, hamahiru eskualdetan banatuta dago Namibia: Caprivi, Erongo, Hardap, Karas, Khomas, Kunene, Ohangwena, Okavango, Omaheke, Omusati, Oshana, Oshikoto eta Otjozondjupa. Ondorengo hauek dira Namibiako alderdi politiko nagusiak: Afrikako Hego Mendebaldeko Herri Erakundea (SWAPO); Justiziarako Alderdi Demokratiko Nazionala (NDPFJ); Turnhalle Itun Demokratikoa (DTA); Fronte Batu Demokratikoa (UDF); Monitoreen Ekintza Taldea (MAG); Namibiako Koalizio Demokratikoa (DCN).