Wikipedia

Letonia: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
presidente berria
t clean up and re-categorisation per CFD
1. lerroa:
{{Herrialde infotaula berria
| gentilizioa = letoniar<ref name="Euskaltzaindia"/>
| estatuaren_izenaohiko_izen = Letonia
| nongo = Letoniako
| berezko_izena ohiko_izen_luze= Letoniako Errepublika
| berezko_izena_hizkuntza_ofizialeanbertako_izen = {{lang|lv|Latvijas Republika}}
| bandera_irudiabandera_irudi = Flag of Latvia.svg
| armarri_irudiaarmarri_irudi = Coat of Arms of Latvia.svg
| lema_nazionalalema_nazional = Tēvzemei un Brīvībai<br />( Aberriarentzat eta Askatasunarentzat )
| estatuaren_mapamapa_irudi = EU location LAT.png
| hizkuntzakhizkuntza_ofizialak = [[Letoniera]]<sup>1</sup>
| ereserkiaereserki_nazional = [[Dievs, sveti Latviju!|Dievs, svētī Latviju!]]
| hiriburuahiriburu = [[Riga]]
| hiriburuaren_koordenatuak = 56°58′ I 24°8′ E
| gobernu_mota = [[Demokrazia parlamentario]]a
| tituluak = Presidentea<br />Lehen Ministroa
| izenak = [[Raimonds Vējonis]]<br />[[Laimdota Straujuma]]
| hiri_handienaren_izenahiri_handien = [[Riga]]
| azalera =
| azalera_zerrendan_kokapenaeremu_rankin = 124.
| azalera_zenbakiaeremu_km2 = 64.589
| ur_portzentaia = 1,5%
| biztanleriabiztanle_zenbatespen = 2.003.900
| estimaketa_urteabiztanle_zenbatespen_urte = 2013
| biztanleria_zerrendan_kokapenabiztanle_zenbatespen_rankin = 148.
| erroldatutako_biztanleriaerroldatutako_biztanle_zenbatespen = 2.070.371
| errolda_urteabiztanle_errolda_urte = 2011
| dentsitateabiztanle_dentsitate_km2 = 34,3
| dentsitate_zerrendan_kokapenabiztanle_dentsitate_rankin = 166.
| subiranotasun_mota = Independentzia
| subiranotasunaren_gertaerak = - Aldarrikatua<br />- Onartua
| subiranotasun_urtea = [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunetik]]<br />[[1990]]eko [[maiatzaren 4]]<br />{{data|1991|8|21}}
| txanponatxanpon = [[Euro]] (€)
| txanpon_kodeatxanpon_kode = EUR
| ordu_eremuaordu_eremu = UTC
| utc_zenbakiautc_offset = +2
| DST_ordu_eremuaDST_ordu_eremu = Bai
| utc_DST_bariazioautc_offset_DST = +3
| domeinuadomeinu = lv
| aurrizki_zenbakiaaurrezenbaki = 371
| oharrak = <sup>1</sup>biztanle guztiek [[errusiera]]z hitz egiten dute, baina ez da ofiziala, nahiz eta [[errusiar]] jatorriko gutxiengo zabal batek errusieraz bakarrik jakin
}}
 
'''Letonia'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-lv|Latvija}}) [[Europa]] ipar-ekialdeko estatua da, [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] kidea. [[Baltikoa|Baltikoko]] hiru errepubliketako bat da eta hiriburua [[Riga]] du.
 
Halaber, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBeko]] kide ohikoa izan zen.
62. lerroa:
{{sakontzeko|Letoniako historia}}
=== Erdi Aroa ===
Letoniarren arbasoak [[Baltikoa|Itsaso Baltikoko]] ekialdean K. a. III. milurtetik bizi baziren ere, letoniarren gaineko lehen zantzu sendoak [[Erdi Aroa|Erdi Arokoak]] dira, [[Migrazioen Garaia|Migrazio Garaiakoak]] hain zuzen ere. [[Bikingo|Vikingoek]] [[Eskandinavia]]tik Antzinako [[Errusia]] edo [[Bizantziar Inperioa|Bizantziar Inperiorako]] bidean letoniar lurraldea zeharkatzen zuten, [[Mendebaldeko Dvina|Daugava]] ibaiaz. Antzinako baltikoek ere merkataritza sare horretan parte hartzen zuten. Letoniako kosta [[anbar]] zela kausa ezaguna zen. Toki askotan anbarrak urriak baino balio handiagoa zeukan.
 
[[X. mendea]]n antzinako baltikoek lau tribu osatu zituzten: kuroniarrak, latgalliarrak, seloniarrak eta semigalliarrak (letonieraz: kurši, latgaļi, sēļi and zemgaļi). Handiena latgalliarra zen.
82. lerroa:
[[Errusia]]ren aginpean, [[Suedia]]ko arautegiari buelta eman zitzaion. Morroien askapena [[1817]]an egin zen Courlandian eta [[1819]]an Livlandian. Praktikan, halere, noblezia atera zen garaile morroiak lurrik gabe (eta ordainsaririk gabe ere) geratu zirelako.
 
[[XIX. mendea]]ren hasieran, populazioaren %7 hiritarra zen; amaierarako %40. Biztanleria 720 000tik ia-ia bi milioira pasatu zen. Jatorrizkoak %90tik %68 igaro ziren. Hainbat laborarik lurra berreskuratu ahal izan zuten arren, [[1897]]rako 591 000 nekazarik lurrik gabe jarraitzen zuten. Hiriko proletariatua ugaldu zen, burgesiaren boterea handitu ahala. Labur esanda, gizarte-egitura guztiz aldatu zen.
 
[[Letonia Gaztea]] mugimendua abian jarri zen XIX. mendearen erditik. Germaniarrek menperatzen zuten gizarte-ordenaren kontra [[eslavofilia]]n bilatzen zuten laguntza. Hala ere, [[1863]]ko [[Urtarrileko Matxinada]]ren ondoren, errusifikazioa hasi zen. Letonia Gaztea [[Korronte Berria]] ezkertiar mugimenduak ordezkatu zuen [[1890eko hamarkada]]n. Herri ezinegonak [[errusiako Iraultza|1905eko Errusiar Iraultzaz]] baliatuta lehertu zuen. Baltikoko probintzietan kutsu abertzalea ere izan zuen.
142. lerroa:
{{sakontzeko|Letoniako politika}}
Letoniako parlamentuak ganbara bakarra du, 100 eserlekurekin. '''Saeima''' izena hartzen du eta boto zuzenaren bitartez hautatzen da 4 urtetik behin. Presidentziarako hauteskundeak beste bozkaketa batean egiten dira lau urterik behin. Presidenteak lehen ministroa aukeratzen du eta honek exekutiboa eratzen du.
 
 
== Letoniako ekonomia ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Letonia"(e)tik eskuratuta