Tunisia: berrikuspenen arteko aldeak

{{Herrialde infotaula berria

| estatuaren_izenaohiko_izen = Tunisia

| berezko_izenaohiko_izen_luze = Tunisiako Errepublika

| berezko_izena_hizkuntza_ofizialeanohiko_izen_luze_hizkuntza_ofizialean = الجمهورية التونسية</small><br /><small>( al-Jamhuriya at-Tunisia )</small>

| bandera_irudiabandera_irudi = Flag of Tunisia.svg

| armarri_irudiaarmarri_irudi = Coat of arms of Tunisia.svg

| lema_nazionalalema_nazional = نظام، حرية، عدال<br />( Ordena, Askatasuna eta Justizia )

| ereserkiaereserki_nazional = Himat Al Hima<br />( Aberriaren babesle )

| hiriburuahiriburu = [[Tunis]]

| hizkuntzakhizkuntza_ofizialak = [[Arabiera]]

| hiri_handienaren_izenahiri_handiena = [[Tunis]]

| azalera_zerrendan_kokapenaeremu_rankin = 89.

| azalera_zenbakiaeremu_km2 = 163.610

| biztanleriabiztanle_zenbatespen = 10.074.951

| estimaketa_urteabiztanle_zenbatespen_urte = 2005

| biztanleria_zerrendan_kokapenabiztanle_zenbatespen_rankin = 80.

| txanponatxanpon = [[Tunisiar Dinar]]ra

| txanpon_kodeatxanpon_kode = TDN

| ordu_eremuaordu_eremu = UTC

| utc_zenbakiautc_offset = +1

| DST_ordu_eremuaDST_ordu_eremu = Bai

| utc_DST_bariazioautc_offset_DST = +2

| domeinuadomeinu = tn

| aurrizki_zenbakiaaurrezenbaki = 16

'''Tunisia'''<ref>{{Web erref|izenburua=38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-29}}</ref> [[Afrika]] iparraldeko [[Mediterraneoa|Mediterraneo itsasoko]] kostaldean dagoen estatua da. Hiriburua [[Tunis]] du. Hiri nagusiak [[Sfax]], [[Ariana]], [[Susa (Tunisia)|Susa]], [[Bizerta]], [[Kairuan]].

Tunisia [[Afrika|Ipar Afrikan]] kokatua dago, [[Mediterraneoa]]ren itsasertzean, [[Ozeano Atlantikoa]]ren eta [[Nilo]] ibaiaren erdibidean. Mugakide da mendebaldean [[Aljeria]]rekin eta hegoalde eta ekialdean [[Libia]]rekin. Kostak bira bortitza egiten du, Mediterraneorantz bi aurpegi erakutsiz, ipar eta ekialdean (1.000 &nbsp;km inguruko itsasertza). Gutxi gorabehera 750 &nbsp;km luze eta 350 &nbsp;km zabaleko lurraldea hartzen du.

Iparraldeak Mediterraneoko klima du negu arinak eta uda lehor beroak eta mendietako iparraldean urteko 1.000 &nbsp;mm eta gehiago euri ur biltzen da. Zenbat eta hegoalderago joan gero eta klima gogorragoa da; [[estepa]]n urteko 150-400 150–400&nbsp;mm ur biltzen bada, hegoaldeko basamortu eremuetan ez da 100 &nbsp;mm-ra iristen urteko euria. Kostaldeko klima, oro har, ihintzak, lainoek eta halako fenomenoek gozatua izan ohi da. Iparraldean Mediterraneoko basoari dagozkion zuhaitzak heltzen dira (artea, artelatza, olibondoa eta beste); estepak gehienbat espartzuak estaliak dira, basamortuan ia landarerik batere ez dela.

Bourguibaren aldiaren (1957-1987) hasierako esperientzia [[kolektibismo|kolektibistan]] ugariak izan ziren nahasmendu sozialak, elkarte pribatuak nazionalizatu egin ziren, 800.000 hektareako lur kolonialak kooperatibetan antolatu ziren, elkarte publiko handiak sortu ziren. 1969. urteaz geroztik erabat aldatu ziren gauzak, eta 1972an [[inbertsio]] kode oso liberala jarri zen abian, zeinaren bidez atzerriko inbertsioak asko handitu ziren eta industria sare handi bat (ehungintza, elikagaiak) osatu zen. Berehala industriak nekazaritzari hartu dio lekua. Mahatsaren eta laboreen ekoizpena asko jaitsi da, eta garia eta elikagaiak inportatu egin behar dira. Hala ere, oliba-olioaren munduko laugarren ekoizlea da Tunisia. Lurpeko ondasunei dagokionez, herrialde aberatsa da [[fosfato]]etan (Gafsa eskualdea) eta petrolioan. Bestalde, Aljeriako gasa Italiara eramateko bidea zabaltzen du Tunisiak. 1986. urteaz geroztik, trantsizioak eraginda, nahasmendu sozial handia izan bada ere, ekonomiaren hazkundea % 3 izan da urteko, eta eskulangintzako esportazioak asko hazi dira. Hirugarren sektorea da gaur egun nagusi (langileen % 40), turismoari esker batez ere. Jarduera horri esker Tunisiak zailtasun handiegirik gabe igaro ahal izan zituen 1986ko diruaren balioa galtzea, bankuen eta meatzaritza sektorearen berregituratzea, ekonomiaren liberalizazioa. Tunisiak, bestalde, Europako laguntza izan du, Frantziarena batez ere, eta baita Espainia eta Italiarena ere. [[Golkoko gerra]]k [[Kuwait]]eko eta [[Saudi Arabia]]ko inbertsioak geldiarazi eta Ekialde Hurbileko tunisiarrak itzultzea eragin bazuen ere, Magreb, Afrika eta arabiar munduaren barruko plataformatzat hartzen da Tunisia; horrez gainera, harreman estuak ditu herrialde horiekin. 1990. urtetik aurrera, ekonomiaren liberalizazioa nabarmendu egin zen: % 17ko [[Balio Erantsiaren gaineko Zerga|BEZa]] 1996. urteaz geroztik, pribatizazioak, lantegien berritzea, inbertsioak handitzea, aduana zergak desagertzea, defizita apaltzea, zergak igotzea. Hazkundea % 4ra eta % 6ra iritsi zen, 1995eko nekazaritza krisiaren garaian izan ezik. Hala ere, zorrak ezin izan ziren gainditu (BNPren % 52,5). [[Kanpo merkataritza]]ri dagokionez, defizitarioa da guztiz, inportazioak esportazioen gainetik baitaude. Hori dela-eta, Munduko Bankuaren iritziz, motelegia da berrikuntzen erritmoa. Estatuaren iritziz, aldiz, ekonomiaren liberalizazioa gauzatzeko ezinbestekoa da estatua sendotzea.