|
ALBA TIA BUENA ! (IRONIA)[[Fitxategi:Greenhouse Effect eu.png|thumb|350px|Eskema honek energia elkartrukea adierazten du, Lurreko eguratsaren, lurrazalaren eta espazioaren artean.]]
Eguzkitik etorritako izpiek lurra jotzen dute, hau berotuz, baina lurrak, hotzitzeko, izpi hauek isladatu egiten ditu berriz atmosferara itzuliz, horrela lurraren energia balantzea konstante mantentzen da. Substantzia organikoak erretzen direnean, karbono dioxidoa '''Be'''sortzen da, eta hori atmosferan meta daiteke. Ondorioz atmosferan aurkitzen diren zenbait gasek edo [[lurrun]] asko duen atmosferak izpi [[infragorri]]ei eutsi egiten die, eta ez die uzten espaziora ihes egiten, ondorioz energia balantzearen oreka apurtu egiten da bero akumulatibo bat sortuz, ondorioz berotzea ekarriz. ▼'''Berotegi-efektua''' edo '''negutegi-efektua'''<ref>Joxerra Aizpurua Sarasola: [http://zientzia.eus/artikuluak/negutegi-efektua/ «Negutegi-efektua»], ''Elhuyar'' aldizkaria, 1993.</ref> [[planeta]] baten [[atmosfera]]tik datorren [[erradiazio termiko]]aren bidez planeta horren gainazala atmosferarik izango ez balitz baino goragoko [[tenperatura]] batera berotzen duen prozesua da.
[[Lur|Gure planetan]], berotegi-efektua atmosferan dauden [[berotegi-efektuko gas]]ek (BEG) sortzen dute, batez ere [[ur]] lurrunak (eragin gehien duena), [[karbono dioxido]]ak (CO<sub>2</sub>) eta [[metano]]ak (CH<sub>4</sub>).
Efektu hau, nekazaritzan eta lorezaintzan erabiltzen diren [[berotegi]]en analogiaz izendatu da. Hauek espazio itxi batzuk dira, alde bat edo gehiago [[beira]] edo [[plastiko]] gardenezkoak direnak, [[eguzkia]]ren beroa igarotzen utziz eta barnean gordez [[landare]]ek mikro-[[klima]] onuragarri batez goza dezaten.
== Oinarrizko mekanismoa ==
Gauza bat gardena dela esaten dugunean, bertatik ikus dezakegulako, ez dugu esan nahi izpi guztiak zeharka ditzakeela. Adibidez, [[beira]] [[gorri]] batetik zehar ikus daiteke, beraz, gardena da, baina izpi [[urdin]]ak ez du zeharkatzen. Beira gardena da [[kolore]] guztietako [[argi]]entzako, baina oso gutxi [[ultramore]]a eta [[infragorri]]a erradiaziorako.
Pentsa dezakegu beirazko etxe batean eman daitezkeen eguzki izpien gainean. Eguzkiaren [[argi ikusgai]]a beira zeharkatzen du eta etxe barruan dauden gauzetatik xurgatua izango da. Gauzak berotuko dira, kanpoan dauden gauzak eguzkiaren argiari aurrez-aurre dauden bezalakoak.
Berotu diren gauzak eguzki izpien bidez, berriro bero hori ematen dute erradiazio moduz. Baina eguzkiaren tenperaturan ez daudenez, ez dute argi ikusgaia igortzen, erradiazio infragorria baizik, [[energia|energetikoki]] askoz gutxiago dena. Denbora pasa ahala, hartzen duten eguzki argi energia kopuru berdina infragorri moduan igortzen dute, beraz, haien tenperatura konstante dihardu.
Aire askean dauden gauzakiek ez dute inolako zailtasunik erradiazio infragorria kentzeko, baina kasua oso ezberdina da beirazko etxe barruan dauden gauzakientzat. Erradiazio infragorrien zati txiki batek lortzen du beira zeharkatzea. Beste guztia horman islatzen da eta barruan metatuko da.
Horixe da berotegi batean landareak haztearen arrazoia, nahiz eta kanpoko [[tenperatura]]k izoztuko lituzkeen. Berotegi barruan metatzen den bero gehigarriari berotegi-efektua deritzo.
=== Lurrean ===
Atmosferaren zatirik handiena [[oxigeno]]z, [[nitrogeno]]z eta [[argon]]ez osatuta dago. Gas hauek nahiko gardenak dira lurrazala igortzen duen argi ikusgaia eta erradiazio infragorria bero dagoenean. Baina atmosferak %3 karbono dioxidoa du, argi ikusgaiarentzat gardena dena baina infragorrientzako ez nahikorik. Atmosferako karbono dioxidoak berotegiko beirak bezala egiten du lan.
▲Eguzkitik etorritako izpiek lurra jotzen dute, hau berotuz, baina lurrak, hotzitzeko, izpi hauek isladatu egiten ditu berriz atmosferara itzuliz, horrela lurraren energia balantzea konstante mantentzen da. Substantzia organikoak erretzen direnean, karbono dioxidoa sortzen da, eta hori atmosferan meta daiteke. Ondorioz atmosferan aurkitzen diren zenbait gasek edo [[lurrun]] asko duen atmosferak izpi [[infragorri]]ei eutsi egiten die, eta ez die uzten espaziora ihes egiten, ondorioz energia balantzearen oreka apurtu egiten da bero akumulatibo bat sortuz, ondorioz berotzea ekarriz.
[[Airearen kutsadura|Atmosferan kutsadura]] gutxiagotzeko premiazko neurriak aplikatuz bakarrik geldi daiteke berotegi efektu hori, [[erregai fosil]]en kontsumoa murriztuz eta energiaren erabilera arrazionalagoa eginez.
| 