Frisiera: berrikuspenen arteko aldeak

'''Frisiera'''<ref>{{Web erref|izenburua=38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|sartze-data=2013-6-22}}</ref> ({{lang|fy|Frysk}}) [[Herbehereak|Herbehereetan]], [[Alemania]]n eta, neurri txikiagoan, [[Danimarka]]n mintzatzen den hizkuntza bat da. [[Ingeles]]aren eta [[eskoziera]]ren hizkuntza gertukoena da. Gaur egun bereez du etorkizuna ez dago bermaturik, geroz eta hiztun gutxiago baitu.

SaxoiekSaxoiak eta angloekangloak egungo frisieraren antzeko hizkuntza batean mintzatzen zutenziren [[Britainia Handia|Britainia Handira]] emigratu aurretik. Gure[[Alfabeto]] garaikoerrunikoan lehenengoeginiko mendeetatikepigrafia idatzi bakangutxi batzuk gelditzenbaino ez dira: [[alfabeto]]gelditu, errunikoangur eginikogaraiko epigrafialehenengo gutximendeetan batzukdatatuak. [[XV. mendea|XV. mendera]] arte, frisiera administrazioan eta kontu ofizialetan erabilikoerabili denzen hizkuntza bizi-bizia izangoizan dazen.Hainbat dokumentu gordetzen dira [[XIII. mendea|XIII.]] eta [[XVI. mendea|XVI. mendeetatik]], hainbathaietako dokumentu gordetzen da,batzuk lege izaera dutenak batzuk, baina baita idatzi [[literatura|literarioak]] ere: frisierazko saga eta herri legendakelezaharrak, adibidez. Garai horretatik aurrera, [[nederlandera]] eta [[aleman]]a frisiera ordezkatzen joango dira.

[[Ekialdeko frisiera]] (''Saterlandic'' bezala ere ezagutzen dena) [[Alemania]]ko [[Saxonia Beherea]] eta [[Schleswig-Holstein]] lurraldeetan hitz egiten zen ([[Ekialdeko Frisia]] eskualde historikoan), baina [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen]] [[1996]]ko informe baten arabera, egun herri txiki batzuetan baino ez da mantentzen: Saterland, Ramsloh, Strücklingen eta Sharrell. 2.000 hiztun inguru daude, guztiak edadetuak. Bere burua ekialdeko frisiar gisa 11.000 bat lagunek jotzen dute bere burua ekialdeko frisiartzat .

Frisiera banantzen den hiru hizkuntza-aldaeretatik egoera onena duena da. ''Frysk'' izenaz aldaera hau izendatu ohi da. Batez ere [[Herbehereak|Herbehereetako]] [[Frisia]] probintzian hitz egiten da. Hala ere, [[mendebaldeko frisiera]]ren hiztunen %40a probintzia honetatik kanpokoak dira. Bere burua mendebaldeko frisiartzat jotzen duten lagunak 700.000 eta 800.000 lagun artean zenbatu ohi dira; eta hauetatikhaietatik %70a frisieraz hitz egiteko gai dira. Frisian [[hizkuntza ofizial]]a da, hezkuntza sisteman irakasten da eta hedabideetan nahiz kultur munduan presentzia handia du.

[[Iparraldeko frisiera]] (''frasch'' deitua) [[Alemania]]ko iparraldean eta [[Danimarka]]ko mugan mintzatzen da: [[Schleswig-Holstein]] estatuko Eider eta Wiedau ibaien arteko lurraldean eta Sylt (''Söl'', frisieraz), Föhr (''Feer''), Amrum (''Omram'') eta Hooge eta Heligoland (''Deät Lun'') uharteetan. Iparraldeko frisiera 10.000 bat lagunek mintzatzenhitz egiten dute (denak elebidunak). Bere burua iparraldeko frisiar bezala 60.000 bat lagunek jotzen dute bere burua iparraldeko frisiartzat .