Wikipedia

Aglabtar leinua: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
9. lerroa:
Aglabtarrek berbereen erasoetatik lurraldea defendatzeko [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] emigrante arabiarren etorrera erraztu zuten eta anitz mugako defentsak, ([[ribatak]]), ezarri zituzten Susan eta [[Monastir|Monastirren]]. Honetaz gain, Zanzibar zonaldeko 5.000 esklabo beltz ekarri zituzten [[Sahara|Saharako]] merkataritza-bidetik.
 
Ziyadat Allah I (817-838) erregealdian, arabiar tropak matxinatu ziren (824an) eta 836arte kontrolaezinak ziren berbereen laguntzarekin ez bazen.
Aglabtar emirerrien agindupean, Ifrikijatik itsas espedizioak bultzatu zituzten Mediterraneoko itsas-bazter kristauak arpilatzeko eta konkistatzeko. Lehenengo helburua Sizilia izan zen. Irlako norgehiagoketaz baliatuz, bizantziar komandantea (Eufemio Messinakoa) laguntzera joan ziren eta [[Mazara|Mazaraz]] (827) jabetu ziren.▼
 
Ziyadat Allah I (817-838) erregealdian, arabiar tropak matxinatu ziren (824an) eta 836arte ezin zuten kontrolatu berbereen laguntzarekin. Sizilia Bizantziarraren konkista 827tik aurrera, Asad ibn al-Furat gidaritzapean, saio bat izan zen tropa erreboltariak kontrolatzeko. Hau lortu zen 902an azken gotorleku bizantziarra eskuratu zenean. Italiar penintsulako erasoak egin zituzten, (846ko italiar basiliken arpilatzea barne)[17] X. mendera arte. Poliki-poliki aglabtarrek galdu zuten Siziliako arabiar armadaren kontrola eta dinastia berri bat, Kalbidarra, han agertu zen.▼
Konkista honetan [[Kordobako emirerria|Kordobako emirerri]] aglabtarrak lagundu zituen ontziteri bat bidaliz Asbag' ibn Walkileren esanetara. Ibn Kathiren ustez, guztira 300 [[Omeiatar Kaliferria|omeiatar]] eta aglabtar itsasontzi ziren.<ref>El Hareir, Mbaye, Idris , Ravane (2011). The Spread of Islam Throughout the World. UNESCO. p. 441. ISBN 9231041533.</ref> [[Mineo|Mineoko]] aglabtar goarnizioak, Teodoto bizantziarrak setiatuta zegoelarik, lortu zuen [[Al Andalus|Al Andaluseko]] omeiatarrekin harremanetan jartzen. Hauek laguntzeko prest zeuden, baldin eta Asbag buruzagi orokorra bazen. Akordio batera heldu orduko, Ifrikijatik tropa freskoekin Mineora abiatu ziren eta Mineoko setio apurtu zuten 830eko ekainean edo abuztuan.<ref>Bury (1912), p. 304</ref><ref>Treadgold (1988), pp. 273–274</ref><ref>Vasiliev (1935), pp. 127–128</ref> Teodoto Ennara erretiratu eta gero, konbinatutako indarrek beste hiri bat setiatu zuten, Calloniana, beharbada, (egungo [[Barrafranca]]). Hala ere, aglabtarren kanpalekuan hedatu zen izurriak anitz heriotza ekarri zituen. Hala ere, hiria konkistatu zuten, baina arabiar indarren murrizketa zela eta, gotorlekua utzi behar zuten, mendebaldera erretiratuz. Teodotok, egoeraz baliatuz, eraso egin zizkion hildako asko eraginez. Borroka hauen ondoren aldaluziar gehienek Sizilia utzi zuten, baina Teodoto ere hil zen gatazka haietan.<ref>Treadgold (1988), p. 274</ref><ref>Vasiliev (1935), pp. 128–129</ref>▼
 
▲Aglabtar emirerrien agindupean, Ifrikijatik itsas espedizioak bultzatu zituzten Mediterraneoko itsas-bazter kristauak arpilatzeko eta konkistatzeko. Lehenengo helburua Sizilia izan zen. Irlako norgehiagoketaznorgehiagokaz baliatuz, bizantziar komandantea (Eufemio Messinakoa) laguntzera joan ziren eta [[Mazara|MazarazMazara]] (827) jabetukonkiskatu zirenzuten.
 
▲Konkista honetan [[Kordobako emirerria|Kordobako emirerri]] aglabtarrak lagundu zituenzuen ontziteri bat bidaliz Asbag' ibn Walkileren esanetara. Ibn Kathiren ustez, guztira 300 [[Omeiatar Kaliferria|omeiatar]] eta aglabtar itsasontzi ziren.<ref>El Hareir, Mbaye, Idris , Ravane (2011). The Spread of Islam Throughout the World. UNESCO. p. 441. ISBN 9231041533.</ref> [[Mineo|Mineoko]] aglabtar goarnizioak, Teodoto bizantziarrak setiatuta zegoelarik, lortu zuen [[Al Andalus|Al Andaluseko]] omeiatarrekin harremanetan jartzen. Hauek laguntzeko prest zeuden, baldin eta Asbag buruzagi orokorra bazen. Akordio batera heldu orduko, Ifrikijatik tropa freskoekinfreskoak Mineora abiatu ziren eta Mineoko setio apurtu zuten 830eko ekainean edoapurtuz abuztuan830ean.<ref>Bury (1912), p. 304</ref><ref>Treadgold (1988), pp. 273–274</ref><ref>Vasiliev (1935), pp. 127–128</ref> Teodoto Ennara erretiratu eta gero, konbinatutako indarrek beste hiri bat setiatu zuten, Calloniana, beharbada, (egungo [[Barrafranca]]). Hala ere, aglabtarren kanpalekuan hedatu zen izurriak anitz heriotza ekarri zituen. HalaHiria ere,konkistatu hiriabazuten konkistatu zutenere, baina arabiar indarren murrizketa zela eta, gotorlekua utzi behar izan zuten, eta mendebaldera erretiratuzerretiratu ziren. Teodotok, egoeraz baliatuz, musulmanak eraso egin zizkionzituen hildako asko eraginez. Borroka hauen ondoren aldaluziar gehienek Sizilia utzi zuten, baina Teodoto ere hil zen gatazka haietan.<ref>Treadgold (1988), p. 274</ref><ref>Vasiliev (1935), pp. 128–129</ref>
[[File:Dinar Aghlabide - 192 AH (obverse-reverse).jpg|thumb|right|250px|Urrezko dinarra Ibrahim I ibn (K.o.807-808), Musée national d'art islamique de Raqqada]]
Mendebaldean, aglabtarrek [[Palermo]] (831) konkistatu zuten eta poliki-poliki irlaz jabetu ziren. Azkenean, [[Sirakusa]] hartu zuten 878. urtean. Siziliako islamiar konkistak 65 urte iraun zituen bizantziar garnizio erresistentziarengatik eta arabiarren arteko lehiengatik. Aglabtarrek 902an konkistatu zuten azken gotorleku bizantziarra. Hala ere, ezin zuten Siziliako konkistaz gozatu pixkanaka-pixkanaka [[Kalbidar dinastia]] aglabtarren kontra matxinatu zelako eta Sizilia Ifrikija eraginetik aldendu zuen.
ArabiarrakArabiarrek Malta irlazirla jabetuhartu zirenzuten (868), eta Sardiniari zergak ezarri ondoren, mendebaldeko MediterraneoarenMediterraneoren jabeak ziren IX. mendearen amaieran.
 
Arpilatze espedizioei zegokienez, Italian gertatu ziren batik bat, [[Tarento]] eta [[Brindisi]]n adibiderako. 841ean [[Bari]] konkistatu zuten eta [[Tiber]] ibaitik gora joan ziren, Erromako kanpoko aldea arpilatuz (846). Aglabtarrak [[Ostia]] guduan garaituak izan baziren ere, jarraitu zuten [[Montecassino]], [[Subiako|Subiaco]] eta [[Tivoli]] arpilatzen. [[Joan VIII.a]] Aita Santuak ere ordaindu zizkien zergak.
Irabazi hauekin eraikin lan garrantzitsuak egin zituzten zenbait eraikinetan, hala nola, Kairuango [[meskita]] zabaldu eta zaharberritu zen gaur egungo itxura lortu arte.<ref>FANTAR HASSINE, Hamed: ''De Cartago a Kairuan: 2000 años de arte e historia en Túnez'', Agencia Francesa de Acción Artística argitaletxea, París, 1982, 23 orria.</ref> Era berean, erromatarren oinordetzan hartutako ureztatze sistemak hobetu etazituzten baita hiriak ere apaindu zirenere.<ref>Goldschmidt, Arthur (2002). A concise history of the Middle East. Boulder, Colorado: Westview Press. p. 79. ISBN 0-8133-3885-9.</ref>
▲Ziyadat Allah I (817-838) erregealdian, arabiar tropak matxinatu ziren (824an) eta 836arte ezin zuten kontrolatu berbereen laguntzarekin. Sizilia Bizantziarraren konkista 827tik aurrera, Asad ibn al-Furat gidaritzapean, saio bat izan zen tropa erreboltariak kontrolatzeko. Hau lortu zen 902an azken gotorleku bizantziarra eskuratu zenean. Italiar penintsulako erasoak egin zituzten, (846ko italiar basiliken arpilatzea barne)[17] X. mendera arte. Poliki-poliki aglabtarrek galdu zuten Siziliako arabiar armadaren kontrola eta dinastia berri bat, Kalbidarra, han agertu zen.
 
Hau lortu zen 902an azken gotorleku bizantziarra eskuratu zenean.
 
Aglabtarren goreneko momentua Ahmed Abú Ibrahimen gobernuan (856-863) izan zen. Honek 2.000 ribat edo gotorlekuak eraiki ziren eta jauregi batzuk ere, hala nola, El Abbasiyya eta Raqqada. Izan ere, Ifrikija potentzia ekonomikoa bilakatu zen nekazaritzari esker, oso emankorra errematar ureztatzeaz baliatuz (Afrikako probintzia Erromako biltegia izan zen bandaloak Kartagora heldu arte). Ifrikija ere islamiar, Bizantziar eta Italiaren arteko merkataritza-guna bilakatu zen, batez ere esklaboen merkataritzan. Kairuan Magrebeko islameko gune garrantzitsu bat izan zen, bereziki teologia eta zuzenbide islamikoen arloetan. Bilgunea izan zen ere poetak eta beste artista batzuentzat. Aglabtar emirrek eraikuntza finantzatu zuten, hala nola, Uqba meskita. Erresumak estilo arkitektoniko bat garatu zuen abbaar eta bizantziar arkitektura konbinatuz.[18]
 
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Aglabtar_leinua"(e)tik eskuratuta