Wikipedia

Erosten harresia: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
tNo edit summary
19. lerroa:
| webgunea =
}}
'''Erosten harresia'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> —euskaraz —''Aieneen harresia'' izenaz ere ezaguna— ([[hebreera]]z: הַכֹּתֶל הַמַּעֲרָבִי, ''HaKotel HaMa'aravi'') euste harresi bat da, judutarrentzat toki sakratua dena. Sineste sustraitu batek dioenez, judaismoaren eraikinik sakratuena den [[Jerusalemgo tenplua]]ren azken arrastoa izango litzateke. Oraindik geratzen diren arrastoak [[Herodes I.a Handia|Herodesen]] garaikoak dira. Honek, [[Moria]] mendiaren inguruan euste harresi handiak eraikitzea agindu zuen, [[K. a. 37]]. urtean, lehenengo eta bigarren tenplua eraikiak izan ziren zelaigune txikia handituz, gaur egun [[Meskiten Zelaigunea|Mezkiten Zelaigunea]] izenarekin ezagutzen dena (musulman tradizioaren arabera) edo Tenpluaren zelaigunea (judeokristau tradizioaren arabera).▼
[[File:Franciscus kotel.jpg|thumb|]]
▲'''Erosten harresia'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> —euskaraz ''Aieneen harresia'' izenaz ere ezaguna— ([[hebreera]]z: הַכֹּתֶל הַמַּעֲרָבִי, ''HaKotel HaMa'aravi'') euste harresi bat da, judutarrentzat toki sakratua dena. Sineste sustraitu batek dioenez, judaismoaren eraikinik sakratuena den [[Jerusalemgo tenplua]]ren azken arrastoa izango litzateke. Oraindik geratzen diren arrastoak [[Herodes I.a Handia|Herodesen]] garaikoak dira. Honek, [[Moria]] mendiaren inguruan euste harresi handiak eraikitzea agindu zuen, [[K. a. 37]]. urtean, lehenengo eta bigarren tenplua eraikiak izan ziren zelaigune txikia handituz, gaur egun [[Meskiten Zelaigunea|Mezkiten Zelaigunea]] izenarekin ezagutzen dena (musulman tradizioaren arabera) edo Tenpluaren zelaigunea (judeokristau tradizioaren arabera).
 
== Historia ==
Lehen tenplua, edo Salomonena errege honen erregealdian eraiki zen, [[K. a. X. mendea]]n, eta babiloniarrek deuseztatu zuten [[K. a. 580ko hamarkada|K. a. 587]]. urtean. Bigarren tenplua, [[Esdrasen Liburua|Esdras]] eta [[Nehemiasen Liburua|Nehemiasek]] eraiki zuten [[K. a. 445]]an, [[Babiloniako erbeste]]tik itzuli ondoren, eta erromatarrek deuseztudeuseztatu zuten [[70]]an, [[Judutar Matxinada Handia]]n. Modu horretan, tenplu bakoitzak, 400 urte inguru iraun zuen zutik.
 
Historiaren arabera, [[Vespasiano]] erromatar enperadorearen legioek tenplua deuseztudeuseztatu zutenean, kanpo harresiko zati bat bakarrik geratu zen zutik. Garai horretan legioen jeneral zen [[Tito]]k harresi hau utzi zuen, judutarrek, [[Erroma]]k [[Judea]] garaitu zuenaren oroitzapen garratza izan zezan (hortik ''Erosten harresia'' izena). Judutarrek, baina, Jainkoak eginiko promes bat zela sinesten zuten. Promes honen arabera beti egongo litzateke zutik Tenpluaren zati bat, judutar herriarekin zuen betiereko aliantzaren seinale gisa. Judutarrek, harresi honen aurrean otoitz egin dute azkeneko 2000 urteetan, toki helgarririk sakratuena dela ustez, ez baitute Meskiten Zelaigunera sartzerik, guztietan sakratuena izango litzatekeena.
 
[[Fitxategi:Bar mitzvah at Kotel Jerusa.jpg|thumbnail|300px|left|[[Bar Mitzvah]] baten ospakizuna, Erosten harresiaren aurreko zelaigunean.]]
 
ArruntkiEskuarki, horren aurrean, herriaren deuseztearideuseztatzeari eta [[Israel|hebrear herriaren]] banaketari buruzko aieneak egiten dirazaizkie, ostirala, intentsitate bereziko eguna delarik. Erregu bat idatzita duen papertxo bat harresiaren zuloetatik sartzeko ohiturak, mende askotako antzinatasuna du. Judutarren otoitzen artean, Jainkoari, [[Israel]]era itzultzeko erreguak, kanpoan aurkitzen diren judutar guztien itzulera eta aro mesianikoaren iristea, judutar [[mesias]]aren iristearekin daude.
 
Erosten harresia sakratua da judutarrentzat, Tenplua ekialdetik eta hegoaldetik inguratzen zuen harresiaren azken zatia baita. Gainera, harresia, ''sancta sanctorumetiksanctorum''etik gertuen dagoen tokia da. Harresiaren hiru sekzioetatik, ekialdekoa, hegoaldekoa eta mendebaldekoa, azken hau da otoitz egiteko toki tradizionala (hortik bere hebreerazko izena, ''Hakótel Hama'araví'', «Mendebaldeko Harresia»).
 
Meskiten Zelaigunean, Erosten harresiak inguraturik, musulmanek, mendeetan zehar, Harkaitzeko Kupula eta Al Aksa meskita eraikitzen aritu dira.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Erosten_harresia"(e)tik eskuratuta