21:28, 6 maiatza 2015ko berrikusketa aldatu 83.213.226.44 (eztabaida) →‎Pisako katedrala, bataiategia eta dorrea Etiketa: Ikusizko edizioa ← Aurreko ezberdintasuna		00:03, 20 azaroa 2015ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.217 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{Italiako eskualdea \|izena=~~Toskana~~Toscana \|bandera=Flag of Tuscany.svg \|armarria=Coat of arms of Tuscany.svg 6. lerroa: \|hiriburua=[[Florentzia]] \|probintziak=[[Arezzoko probintzia\|Arezzo]]<br />[[Grossetoko probintzia\|Grosseto]]<br />[[Florentziako probintzia\|Firenze]]<br />[[Livornoko probintzia\|Livorno]]<br />[[Luccako probintzia\|Lucca]]<br />[[Massa-Carrarako probintzia\|Massa-Carrara]]<br />[[Pisako probintzia\|Pisa]]<br />[[Pistoiako probintzia\|Pistoia]]<br />[[Pratoko probintzia\|Prato]]<br />[[Sienako probintzia\|Siena]] \|kokapena=~~Tuscany in Italy~~Tuscany_in_Italy.svg \|azalera=22.~~990~~987,04 \|biztanleria=3.~~516~~745.~~296~~547 \|urtea=~~2005~~2015-07-31 \|dentsitatea=~~153~~162,94 \|udalerriak=~~287~~280 \|burua=~~Claudio~~Enrico Rossi ~~Martini~~ \|buru_alderdia=- \|web=www.regione.toscana.it \|}} '''Toscana'''<ref>{{Erreferentzia\|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0154.pdf\|egilea=[[Euskaltzaindia]]\|data = 2008-05-30\|izenburua= 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak}}</ref> [[Italia]]ko iparraldeko eskualdea da, [[Apeninoak\|Apenino]] mendien eta [[Tirreniar itsasoa]]ren artean kokaturik dagoena. 22.987 km²ko eremua du eta 2015eko uztailean 3.745.547 biztanle zituen<ref>[http://demo.istat.it/bilmens2015gen/index.html Bilancio demografico anno 2015 (dati provvisori). Regione: Toscana] demo.istat.it</ref>. ~~'''Toskana''' [[Italia]]ko iparraldeko eskualdea da, [[Apeninoak\|Apenino]] mendien eta [[Tirreniar itsasoa]]ren artean.~~ Italiako eskualderik handienetakoa da, eta kultura eta historiaren aldetik garrantzitsuenetakoa. Izan ere, [[Pizkundea]] izeneko garai emankorrak garapen handia izan zuen Toskanan. [[Florentzia]] da hiriburua, eta beste hiri nagusiak [[Arezzo]], [[Grosseto]], [[Livorno]], [[Lucca]], [[Massa-Carrara]], [[Pisa]], [[Pistoia]], [[Prato]] eta [[Siena]]. Toskanako biztanle gehienak ~~Arnoko~~[[Arno (ibaia)\|Arno]] ibaiaren haranean bizi dira. [[Fitxategi:Tuscany landscape west of Siena.jpg\|left\|thumb\|Toskanako paisaia, [[Siena]]tik hurbil]]▼ == Geografia == === Orografia eta klima === Toskanako iparraldean [[Apeninoak\|Apenino]] mendiak (Tosco Emiliano Apeninoak) daude, eta [[Succiso]] mendia (2.017 m) da bertako gailurrik garaiena. Apeninoetako mendien artean, haranak eta ibai arroak dira; [[Magra]]ko harana, [[Lunigliana ibaia]]ren arroa, [[Garfagnana ibaia]]rena eta [[Arno (ibaia)\|Arno ibaiaren]] goi ibilguaren arroa. Hegoaldean, Arno ibaiaren beheko ibilguaren harana dago, Toskanako nagusia dena. Kostaldea apala eta hareatsua da, eta tartean labar batzuk dira; itsasertzean uharte ugari dira. ~~Arno eta Ombrone ibaiek eta horien adarrek eratzen dute Toskanako hidrografia sarea.~~ Toskanako klima [[klima mediterraneo\|mediterraneoa]] da, oro har, mendialdean izan ezik. 33 ⟶ 30 lerroa: === Probintziak === ▲[[Fitxategi:Tuscany landscape west of Siena.jpg\|~~left~~right\|thumb\|280px\|Toskanako paisaia, [[Siena]]tik hurbil]] Toskanak bederatzi probintzia ditu: * [[Arezzoko probintzia\|Arezzo]] 46 ⟶ 44 lerroa: == Historia == [[Etruriar]]rak bizi ziren Toskanan, eta [[K. a. IV. mendea]]n [[Antzinako Erroma\|erromatarrak]] jabetu ziren eskualdeaz. XII. eta XIII. mendeetan errepublika txikietan banatua egon zen; [[XVI. mendea]]n [[medici]]tarrek, [[Toskanako Dukerri Handia\|Florentziako duke handiek]]ek, errepublika haiek guztiak batu zituzten. Gero, [[Lorrena~~\|Lorenaren~~]]ren mende egon zen [[Austriar Inperioa]]ren barruan, eta 1801-141814. urteetan [[Frantzia\|frantsesen]] mende. Azkenean, [[1860]]an, [[~~Italia~~Italiako Erresuma (1861-1946)\|Italiako Erresumaren]]~~ren~~ barruan geratu zen. == Ekonomia == 52 ⟶ 50 lerroa: == Ondasun nabarmenak == [[Fitxategi:Leaning_Tower_of_Pisa.jpg\|thumb\|left\|[[Pisako dorrea]]\|446x446px]] === Pisako katedrala, bataiategia eta dorrea === Dorreetan ospetsuena oker baten ondorioz da ospetsu. [[Pisako dorrea]] artean bukatu gabe zegoela hasi zen okertzen, zimenduen sendotasunik ezagatik. Dorre horrek eta inguruan dituen [[Pisako katedrala\|katedralak]] eta [[Pisako bataiategia\|bataiategiak]] Toskanako [[arkitektura erromaniko\|erromanikoaren]] monumentu multzo hoberena eratzen dute, [[Erdi Aroa]]n [[Pisa]]k izan zuen oparotasun handiaren erakusgarri. 62 ⟶ 58 lerroa: Pisako hiru eraikinok marmol zuriz daude estalita (berde ilun koloreko marrazkiak dituztela txertaturik), [[Erromatar Inperioa]]ren garaian ohi zen bezala. Kanpotik arku itxuak eta galeriak dituzte. ==== Florentziako bataiategia ==== [[Fitxategi:David von Michelangelo.jpg\|thumb\|[[Michelangelo\|Michelangelo Buonarroti]] toskanarrak eginiko ''David'' eskultura]] Toskanako erromanikoaren obra nagusia [[San Joan bataiotegia (Florentzia)\|Florentziako bataiategia]] da. Katedralaren mendebaldeko fatxadaren aurrean dago: oktogono oineko eraikin handia da, ganga batez burutua. Hau ere marmolez estalia dago, lerro geometriko zorrotzen arabera. 71 ⟶ 65 lerroa: == Toskanar ospetsuak == * [[Michelangelo\|Michelangelo Buonarroti]] ([[1475]]-[[1564]]), [[Pizkundea\|Pizkundeko]] artista. * [[Galileo Galilei]] ([[1564]]–[[1642]]), fisikari, filosofo, astronomo eta matematikaria. 77 ⟶ 70 lerroa: * [[Oriana Fallaci]] ([[1929]]-[[2006]]), idazlea. * [[Roberto Benigni]] ([[1952]]-), zinemako aktorea eta zuzendaria. == Erreferentziak ==▼ {{ lur \| data=2011/12/26}}▼ {{erreferentzia_zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Pisako dorrea]] * * [[Toskanako Dukerri Handia]] == Kanpo loturak == 90 ⟶ 87 lerroa: {{Italiako eskualde aurkibidea}} ▲== Erreferentziak == ▲{{ lur \| data=2011/12/26}} [[Kategoria:Toskana]]

Toscana: berrikuspenen arteko aldeak