Hamabosteko errugbi: berrikuspenen arteko aldeak

'''Errugbia''' mundu guztian zabaldutako kirola da, baina, batezbatik erebat, lurralde anglosaxoniarretan: britaniar koloniak ([[Australia]], [[Zeelanda Berria]], [[Hegoafrika]]), Pazifikoko uharteak eta batez ere europar lurraldeak ([[Ingalaterra]], [[Irlanda]], [[Gales]], [[Eskozia]]...) nabarmenduz. Kontaktuzko jokoa da, noneta oso beharrezkoak direndira trebetasuna, indar fisikoa eta taktika.

Euskal Herrian, kirolbereziki hauIparraldean batez ere Iparraldeanjokatua da ezaguna eta jokatua;, han ugari ditubaitira zaleak eta jarraitzaileak. Hegoaldean, berriz, askoz ere zabalkunde murritzagoa du gizartean.

Errugbia nahiko joko zakarra badirudi ere, arau askoz betetakoabetea da, batez ere jokoa segurua eta azkarra izan dadin. Talde lana ezinbestekoa da kirol honetan etadu, prestakuntza fisikoa eta baita psikologikoa oso beharrezkoakbezala. Norbere segurtasunerako onartuta daude babes batzuk erabiltzea, batez ere burua eta ahoa babesteko,: baina batez ere joko haujokoa ez da arriskutsua, jokalari guztiek elkarrekikoelkarri agertzen dioten errespetua dutendela errespetuagatikkausa.

Honetan datza errugbiarenErrugbiaren funtsa eta oinarria, besteekiko eta arauekiko errespetuan datza. Epailearen erabakiak ez dira ia sekula eztabaidatzen eta partidua bukatu bezain laster, aurkariak lagun bihurtzen dira. '''Hirugarren Zatia''' deiturikoa ere bada: Parteparte hartzaile guztiak etxeko taldearen elkartean lagun giroan batzen dira, lagun giroan etaeskuan garagardo batzuk dituztela eskuandauzkatela.

''"Futbola, basatiek jokatzen duten zaldunen jokoa da; Errugbiaerrugbia, berriz, zaldunek jokatzen duten basatien jokoa"''.

Mende asko aurretik, kontinente guztietako kulturek [[pilota]]dun joko ugari zituzten eta denen helburua pilota zulo, egitura edo estruktura handi batetik pasaraztea zen, horretarako [[esku]]ak, [[oin]]ak edo gorputazko beste edozein atal erabiliz. Joko hauenhorien artean emangertatu zen elkar eraginaelkarreragina zehaztea oso lan konplexu eta zaila da. Joku hauenHaien aintzineko aurrekariak honako hauek liratekebide dira: [[Maia zibilizazioa|Maienmaien Kulturakokulturako]] [[pok-ta-pok|''pok-ta-pok'']] (k.a. 500 urtea), [[txinako Herri Errepublika|txinatar]] ''cuju''-a (k.a. 300-200), (''tlachtli'' [[azteka]]rra, ''kemari'' [[japonia]]rra (k.o. 200-300), ''linao'' [[maputxe]]a, ''episkyros'' [[greziera|grekoa]] eta ''harpastum'' [[erroma]]tarra.

Europar [[Erdi Aroa]]n, hainbat eskualdetan oso oldarkorrak ziren pilota jokoetanjoko oldarkorretan jokatzen zen: adibidez, [[soule|''soule'']] jokoa<nowiki/>a [[Frantzia]]ko mendebaldean, ''barette jokoa''a Frantziako hegoaldean, eta [[calcio|''calcio'']] jokoa<nowiki/>a [[Florentzia]]n. [[Britainiar uharteak|Britainiar Uharteetan]] beste horrenbesteko jokoak zeuden: [[hurling|''hurling'']]-<nowiki/>a [[Kornualles]] eta [[Irlanda]]n, [[kanpin|''camping'']] jokoa<nowiki/>a [[East Anglia]]n, [[cnapan|''cnapan'']] jokoa<nowiki/>a [[Gales]]-<nowiki/>en eta [[:en:ba game|''ba game'']] jokoa eskoziar [[Borders]] eskualdean. Joko hauekhoriek ez zuten inolako araudi garbi edo ezagunik eta ospatzen ziren heinean, egun batzuetako partida luze eta amaigabeak, arraroa izaten zen hildako edo zauritu larririk ez egotea.

Errugbi garaikide edo modernoa, futbol modernoaren antzera, ''erdiErdi arokoAroko britaniniarbritainiar futbolaren'' ondorengoakondorengoa dira,da: ''[[Inauterietako Futbola|Inauterietako futbola]]'' deitua edo (''mob football'' - ''(futbol jendetsua''), askotanesaten debekatuazitzaion: izanarau zenoso erabatekoaldakorrak jokozituen oldarkorra,eta araumaiz osodebekatzen aldakorrekinzen, erdihain arokobortitza baitzen. Erdi Aroko Britainiar Uharteetan jokatzen zen jai eta herri giroan, eskuak nahiz oinak erabiltzen zirenerabiliz, bai eta indar hutsa ere, lehiakideak geldiarazteko.

Aldi berean, Inauterietako Futbolak,futbolak uharteetan jokatzen ziren beste jokoen eragina jaso zuen,: maien ''pok-ta-pok''etik jokotik (gomazko baloia hartu zuen), harpastumerromatarren jokotik''harpastum''etik (baloia larruz biltzea)...

[[XIX. mendea]]n zehar, [[Ingalaterra]]ko eskola pribatuetan ''football'' deitzen zenaren araudiaren berrikuntza eta berfinkatzeberfinkatzea bat emangertatu zen,: gutxi zehaztutako jokoa zenzenez, ikasleek britainiar herri bakoitzekotokian arautokiko ezberdinenarauen arabera jokatzen zutelarikzuten. Araudi berrikuntza prozesu honetatikharetatik gaur egun ezagutzen ditugun errugbia eta futbola sortukosortu ziren, bai eta tarteko beste zenbait kirol ere.

Usadioak dioenari kasu eginez gero, '''Errugbiaerrugbia 1823an [[Rugby (Warwickshire)|Rugby]] herriko Eskolaneskolan sortu zela esan daitekezen'''. Teologia ikaslea zen, '''[[William Webb Ellis]]'''-ekTeologia ikasleak, futbol partida batean arauei muzin eginez, pilota eskuekin hartu eta aurkarien ateraino joan zen korrika bizian,: modu honetanhorretan eskuekin, gol bat lortuegin zuelarikzuen.

XIX. mendearen erdialdera, [[Britainia Handia]]n tren-sarea handi bat hedatu berria zen,: honenhorren bidez, uhartearenuharteko hiri eta herrien arteko hartu emana estutu egin zen eta ondorio zuzena eskola arteko errugbi partidenpartidak biderkatzeahedatu eta ugaritzeaemendatu izan zenziren.

1840. urtean, araudiaraudiak ezberdinen batasuna izatekobatzeko beharra sortu zen,: batasunasmo hau emateko borondatearekinhorrekin, ingeles eskoletako ikasleekikasleak arauak idatziz jartzen hasi ziren. HauLan eginhorretan zuenaritu lehenengozen eskolalehena '''[[Rugby-ko Eskola]]''' izan zen. Eskola honetanBertan jokatzen zen errugbiaren bertsioa oso fisikoa zen, zangotrabatzeak eta jokalari pilatzeak baimenduzbaimentzen baitzituen ([[ingeles|ingelerazingelesez]], «hacking» eta «maul»), baloia eskuetan zutelarik, eta hartu, elkarren artean pasatu eta lasterka egitea onartuaonartuta zegoelarikzeuden. Azkenean, '''errugbiaren arauak 1845ko1845eko abuztuaren 28an ezarri ziren''' eta, hiru ikasle izan zirenikaslek ezarri zituztenakzituzten: '''William Delafield Arnold'''ek, '''W. W. Shirley'''k '''eta Frederick Hutchins'''ek. Arau horiei, beste eskoletakoek beste arau batzuk kontrajarri zizkien, eskuen erabilera eta indar fisikoaren erabilera mugatuz. Haien artean, [[Eton]] (1847) eta [[Cambridge]]<nowiki/>koa (1848) arauak azpimarragarrienak dira: beren arautegiak trebetasuna bultzatzen zuela zioten eta Rugbykoa, berriz, indarraren aldekoa zela.

[[Euskal Herria]]n, Errugbierrugbi modernoa lehenengoz [[XIX. mendea]]ren amaieran agertu zen [[Ipar Euskal Herria]]n. 1897. urte aldera, [[Baiona]]ko Lizeoko Errugbi Taldeko jokalari izan nahi zuen 20 urtetako gazte [[Landak|Landatarlandatar]] baten albiste badugu. Errugbiko jokalari hauekhoriek Baionako Harresien inguruan zuten errugbi zelaia, eta gara hartan, beste Baiona eta [[Biarritz]]eko errugbi taldeen aurka lehiatzen ziren. 1898. urtean, Biarritz-Sporting-Club et de l'«Amicale des anciens de Jules-Ferry » taldea sortu zen. 1902. urtean « Biarritz Stade » zelaian jokatzen zutelarik, 1913ko apirilaren 26an Biarritz-Sporting-Club taldearekin batu eta Biarritz Olympique behin-behineko izena hartu zuten.

Inolako zalantza edo ezbairikEzbairik gabe, ohiturasona handiagoa dagodu errugbiak [[Ipar Euskal Herria]]n kirol honetan [[Hegoalde (argipena)|Hegoalden]] baino. Izan ere, [[Frantzia]]<nowiki/>n eta [[Europa]] mailan<nowiki/>n emaitza onak lortu ditu azken urteotan [[Biarritz Olympique]]ko taldeak. [[Aviron Bayonnais|Baionako Aviron]] ere aritzen da Frantziako lehen mailan. Beste zenbait errugbi talde hauek dira: [[U.S. Nafarroa]] ([[Donibane Garazi]]/[[Baigorri]]), [[Sport Athlétique Mauléonais]] ([[Maule]]), [[Saint-Jean-de-Luz Olympique|Saint-Jean-de-Luz Olympique Rugby]] ([[Donibane Lohizune]])...

Beti ere maila apalagoan, [[Hego Euskal Herria]]n ere badaude zenbait errugbi talde esanguratsuakesanguratsu: [[Getxo Rugby Taldea|Getxo R.T.]] ([[Getxo]]), [[Bera Bera Rugby Taldea]] ([[Donostia]]), [[Ordizia Rugby Elkartea]] ([[Ordizia]]), [[Hernani Rugby Elkartea]] ([[Hernani]]), [[Gernika Rugby Taldea]] ([[Gernika-Lumo|Gernika]]), [[Torpedo gorria]] ([[Mungia]]), [[Kakalardo|Kakarraldo]] ([[Plentzia]]) ...

Hona hemen Euskal Herriko zenbait errugbi taldeentalderen webguneak:

"Errugbi Jokoarenjokoaren Arauakarauak" [[International Rugby Board]] erakundeak arautzen ditu. BereHaren araudi nagusia jokoa arautzen duteduten 22 arauak dira: joko-zelaia, jokalari kopurua, janzkera, denbora, epaileak, jokatzeko era, markatzeko era, joko zikina, ''offside'' (jokoz kanpo) eta ''on side'' (jokoan), pase forward (aurreranzko pasea edo "avant"-a), irteerak, pilota lurrera tackle-rik ("plakaiaplakaketa") gabe, tackle ("plakaiaplakaketa"): baloidunaren lurrera botatzea, ''ruck'', ''maul'', ''mark'', ''touch'' eta ''line-out''-a, ''scrum'' ("uztartzea" edo "melé"-a), zigorrak yeta ''free kicks'' ("jaurtiketa libreak") eta ''tries''-ak ("entseiuak").

Errugbi Jokoarenjokoaren Arauakarauak Hitzaurrehitzaurre batez osatuta dagodaude. Hitzaurre hauHitzaurrea honetan datza: Arauetanarauetan erabiltzen diren terminuen definizioen zerrenda bat da, 19 urtez beherakoen jokoan dauden aldakuntzen atala, epaileen seinaleak, eta jokalarien janzkerari buruzko 12. Erregulaketarenerregulaketaren azalpen bat. International Rugby Board-en argitalpen ofiziala Jokoaren Araudiaren osagarri denjokoaren «Joko Agiriagiri» araudi osagarri batekin batera dator. Agiri honekhorrek "Errugbiarenerrugbiaren oinarrizko funtsak gordetzen ditu".

2008an International Rugby Board-ek araudiari zenbait berrikuntza substantzialfuntsezko egin zizkion, [[ingeles]]ez ELV hizkiekin ezagutzen diradirenak ("Experimental Law Variations", euskaraz: "Lege Esperimentalarenesperimentalaren Bariazioakbariazioak" edo LEB), [[2008]]ko [[abuztuaren 1]]etik aurrera praktikanindarrean jarrikojarri direlarikzirenak.</br></br></br></br>

!colspan=2|<center>'''Terminologia Ezberdintasunak'''</center>

!align="center"|Jatorrizko ingelerazIngelesez

|Uztartzea (Bapatekobat-bateko uztartzea)

|Line -out