Aberdeen: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
No edit summary |
||
27. lerroa:
| web = http://www.aberdeencitycouncil.gov.uk
}}
'''Aberdeen''' (
== Etimologia ==
[[Pikto]]en ''Aberdon'' hiria du jatorri eta izenak "Don ibaiaren ahoa" esan nahi du. Esan nahi bera du gaelerazko ''Obar Dheathain'' izenak. Erdi Aroko latinezko izena ''Aberdonia'' izan zuen.
''Petrolioaren Europako Hiriburua'', ''Granitozko Hiria'' eta ''Zilarrezko Hiria'' ezizenak eman izan zaizkio. Ezizen horietatik lehena, [[Ipar itsasoa|Ipar Itsasoan]] dauden [[petrolio]] ustiategiei zor zaie.
== Historia ==
Aberdeen ingurua populaturik egon da azkenengo 8.000 urteetan. Hiriak bi eremu desberdindu ditu, ''Aberdeen zaharra'', Don ibaiaren ahoan, eta Aberdeen berria, Dee ibaiaren estuarioan dagoen arrantza eta merkatal asentamendua.
1179 urtean [[Gilen I.a Eskoziakoa]]k foruak eman zizkion eta 1319an [[Roberto I.a Eskoziakoa|Roberto I.ak]] Errege burgo izendatu zuen. Eskoziako [[Eskoziako Independentzia Gerrak|lehenengo independentzia gerra]] hasi zenean Aberdeen ingelesen eskutan zegoen. Roberto I.ak 1308an Aberdeengo gaztelua setiatu zuen eta suntsitu egin zuen barnean zeuden ingelesak masakratuz. 1336an [[Eduardo III.a Ingalaterrakoa]]k herriari su eman zion. Herri berria eraiki behar izan zen, Aberdeen Berria, eta harresi handiekin inguratu zuten jauntxo eskoziarren aurka babesteko.
XVII mendeko "Hiru Erresumen Gerratan" (1644-1647)sarritan erasotua izan zen Aberdeen. 1647an gainera [[izurri pneumoniko]]ak herritarren laurdena hil zuen. 1770an harresiak eraitsi ziren eta azpiegitura berriak egin ahal izan zituen hiriak. Lan berri handi hauek 1817an porrot ekonomikoa ekarri zuten baina untzigintza eta arrantza industriak izandako bultzadak buelta eman zion egoerari.
== Geografia ==
Don eta Dee ibaien ahoan kokaturik dago. Ibai bien arteko itsasertzean hondartza luzea dago, hareazko duna naturalak dituena. Barnealdean granitozko hainbat muino daude, Castle Hill, St. Catherine's Hill eta Windmill Hill.
== Klima ==
<div style="width:75%">
{{Klima
|location=Aberdeen
|metric first = Yes
|single line = Yes
| Jan record high C = 16.0
| Feb record high C = 16.3
| Mar record high C = 20.0
| Apr record high C = 23.4
| May record high C = 23.8
| Jun record high C = 26.1
| Jul record high C = 28.8
| Aug record high C = 28.6
| Sep record high C = 25.9
| Oct record high C = 21.1
| Nov record high C = 18.3
| Dec record high C = 15.4
|year record high C = 28.8
| Jan high C = 5.7
| Feb high C = 6.1
| Mar high C = 8.0
| Apr high C = 9.9
| May high C = 12.7
| Jun high C = 15.3
| Jul high C = 17.6
| Aug high C = 17.5
| Sep high C = 14.9
| Oct high C = 11.8
| Nov high C = 8.2
| Dec high C = 6.4
|year high C = 11.2
| Jan low C = 0.4
| Feb low C = 0.6
| Mar low C = 1.5
| Apr low C = 2.7
| May low C = 5.0
| Jun low C = 7.8
| Jul low C = 9.9
| Aug low C = 9.8
| Sep low C = 8.0
| Oct low C = 5.6
| Nov low C = 2.6
| Dec low C = 1.1
|year low C = 4.6
| Jan record low C = −13.5
| Feb record low C = −12.2
| Mar record low C = −11.7
| Apr record low C = −6.7
| May record low C = −3.0
| Jun record low C = 0.3
| Jul record low C = 1.7
| Aug record low C = 1.7
| Sep record low C = −0.6
| Oct record low C = −4.0
| Nov record low C = −10.8
| Dec record low C = −12.6
|year record low C = −13.5
| Jan precipitation mm = 74.1
| Feb precipitation mm = 53.7
| Mar precipitation mm = 59.8
| Apr precipitation mm = 61.2
| May precipitation mm = 56.7
| Jun precipitation mm = 59.5
| Jul precipitation mm = 60.3
| Aug precipitation mm = 65.7
| Sep precipitation mm = 76.7
| Oct precipitation mm = 87.7
| Nov precipitation mm = 84.2
| Dec precipitation mm = 76.9
|year precipitation mm = 816.3
| Jan sun = 56.4
| Feb sun = 77.1
| Mar sun = 114.1
| Apr sun = 145.8
| May sun = 188.5
| Jun sun = 166.2
| Jul sun = 164.9
| Aug sun = 163.4
| Sep sun = 122.1
| Oct sun = 99.2
| Nov sun = 65.1
| Dec sun = 46.2
|year sun = 1409.0
|source 1 = [[Met Office]]<ref>{{cite web
| url =http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/craibstone.html | title = Craibstone 1971–2000 averages | accessdate =2 November 2011 | publisher = [[Met Office]]}}</ref>
|source 2 = [[Royal Dutch Meteorological Institute/KNMI]]<ref>{{cite web
| url =http://eca.knmi.nl/utils/mapserver/anomaly.php?indexcat=**&indexid=TXx&year=1997&seasonid=16&create_image=true&minx=-328333.33333333&miny=-3928809.5238095&maxx=105000.00000001&maxy=-3603809.5238095&MapSize=560%2C420&imagewidth=560&imageheight=420&mainmap.x=235&mainmap.y=204&CMD=QUERY_POINT&CMD=QUERY_POINT#bottom | title = Craibstone 1951–1980 Extremes | accessdate =2 November 2011 |argitaletxea=KNMI (institute)|KNMI |sartze-data=2012ko abendua}}</ref> (1971-2000)
}}
</div>
== Ekonomia ==
Tradizionalki arrantza, ehungintza, untzigintza eta papergintza izan dira jarduera ekonomiko nagusiak. Gaur egun ordea teknologia berriek, nekazaritza ikerkuntzak eta batez ere petrolio ustiaketek hartu dute aurrekoen tokia.
300 urtetik gora ere badira granito grisa esportatzen dena, eta bertako materialarekin eginak daude esate baterako Londresko [[Westminster jauregia]] eta [[Waterloo zubia]], baina harrobia 1971ean agortu zen.
== Ondasun nabarmenak ==
* [[San Machar katedrala]]
* [[Andre Mariaren Jasokundearen katedrala (Aberdeen)|Andre Mariaren Jasokundearen katedrala]]
* [[San Andres katedrala (Aberdeen)|San Andres katedrala]]
== Iruditegia ==
<gallery>
Irudi:St Machar's cathedral with watch house - geograph.org.uk - 174651.jpg|[[San Machar katedrala]].
Irudi:St Mary's Cathedral, Aberdeen-2.jpg|[[Andre Mariaren Jasokundearen katedrala (Aberdeen)|Andre Mariaren Jasokundearen katedrala]].
Irudi:Aberdeen, St. Andrew's Cathedral - geograph.org.uk - 598057.jpg|[[San Andres katedrala (Aberdeen)|San Andres katedrala]].
Irudi:Castle gate.jpg|Castlegate, hiriaren erdigunea.
Irudi:UnionStreetMarket-286819-Richard Slessor.jpg|Union street.
Irudi:Marischal College A.JPG|Marischal College, udaletxea.
Irudi:The Music Hall, Union Street, Aberdeen.JPG|Musika aretoa.
Irudi:Aberdeen Exhibition & Conference Centre.jpg|Erakusketa Zentroa.
Irudi:Old Aberdeen (14668856519) crop.jpg|Aberdeen zaharreko kalea.
Irudi:Aberdeen Beach 2006.jpg|Aberdeengo hondartza.
Irudi:Aberdeen Coast light house.JPG|Kostaldeko itsasargia.
</gallery>
== Hiri senidetuak ==
Aberdeen ondorengo hiriekin senidetuta dago:
* {{herria|Alemania|Ratisbona}}
* {{herria|Frantzia|Clermont-Ferrand}}
39 ⟶ 167 lerroa:
* {{herria|Norvegia|Stavanger}}
* {{herria|Bielorrusia|Gomel}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo loturak ==
| |||