Gipuzkoa: berrikuspenen arteko aldeak

{{lurralde infotaulainfohola

| banderaikurrina=GipuzkoabandereaGipuzkoako ikurrina.jpg

| armarria = GuipuzkoarmarriGuipuzko armarri.png

| hiriburuhiriburua = Donostia

| antolaketa mota = Estatua<br />Autonomia ErkidegoaHerkidegoa<br />Foru ProbintziaHerrialdea

| antolaketa datuakzehaztasunak = [[Espainia]]<br />[[Euskal Autonomia Erkidegoa]]<br />'''Gipuzkoa'''

| biztanleriabiztanlegoa = 691.895

| dentsitateabizt./estutasuna = 360,77

| agintariaahaldun nagusia = [[Joxe Joan Gonzalez de Txabarri]] ([[EAJ]])

| gehigarri motazehaztasuna = Eusko25 Legebiltzarra<small>eserleku</small><br />Espainiako Gorteak<br />-6 [[Espainiako Kongresua|Kongresuan]]<small>eserleku</small><br />-4 [[Espainiako Senatua|Senatuan]]<small>eserleku</small>

'''Gipuzkoa''' ([[gaztelania]]z ''Gipúzcoa'') [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] zazpibost lurraldeetako bat da.

Administratiboki [[Euskal Autonomia Erkidego]]ko foru probintziaherrialdea edo lurralde historikoa da, [[Espainia]]ko probintziarik txikiena. Iparraldean [[Bizkaiko Itsas Golkoa|Kantauri Itsasoa]] du, mendebaldean [[Bizkaia]]rekin du muga, hegoaldean [[Araba]]rekin eta ekialdean [[Nafarroa]] eta [[Lapurdi]]rekin. 42º58'10-43º8'5" ipar [[latitudezabalera]] eta 1º5'13"-1º56'47" mendebaldeko [[longitudeluzera]] artean hedatzen da.

Hedaduraz 1.980 [[km²]] ditu eta 92 km luzeko kostaitsasertza. [[2005]]ko erroldaren arabera 686.208 biztanle zituen. Horien laurdena hiriburuan bizi dira.

== GeografiaLurraldea ==

Ekialdetik mendebalderuntz, lehen ibaia [[Bidasoa]] da, iturburua [[Nafarroa]]n duena 710 m-ko garaieran. Gipuzkoan [[Endarlatza]]n sartu eta 9 km egiten ditu [[Lapurdi]]rekin mugan. Ibaian gora ibar estua da, itsasoratze aldean zabalduz eta [[Hendaia]], [[Hondarribia]] eta [[Irun]] kokatzen diren eremu laua sortuz. Itsasoratzean [[Txingudi]] badia dago, [[Hondarribia (hondartza)" |Hondarribiko]] eta [[OndarraizHondarraitz]] hondartzek itsasotik babesten baitute.

[[OiartzunOhiartzun ibaia]] 15 km luze den ibai laburra da, [[Aiako Harria]]n jaio, [[ErrenteriaOrereta]] igaro eta [[Pasaia]]ko badian isurtzen dena. Malda handiko ibaia da (milako 45,3) eta, horregatik, sedimentuhondar kopuru handia garraitzen du eta badiara eramaten.

[[Oria]] ibaia Gipuzkoako luzeena da, 80 km bititubaiditu. [[San Adrian]]en du iturburua, 660m-ko garaieran. Hainbat ibaiadar ditu: [[Leitzaran]], [[Berastegi ibaia|Berastegi]], [[Amezketa ibaia|Amezketa]], [[Araxes]], [[Amundarain]], [[Agauntza]] eta [[Urtsuaran]]. [[Orio]]n itsasoratu aurretik, herri hauek zeharkatzen ditu: [[Zegama]], [[Segura]], [[Olaberria]], [[Beasain]], [[Ordizia]], [[Legorreta]], [[Alegia]], [[Tolosa]], [[VillabonaBillabona]], [[Andoain]], [[Lasarte-Oria]] eta [[Usurbil]].

[[Urola]] ibaiak [[Legazpi]]tik hurbil du iturburua, [[AizkorriHaizkorri]]ren iparraldeko magalean 720 m-ko garaieran. [[Urrestilla]] eta [[Errezil ibaia|Errezil]] ibaiadarrak ditu eta honako herri hauek zeharkatzen ditu [[Zumaia]]n itsasoratu baino lehen: [[Zumarraga]], [[Urretxu]], [[Azkoitia]], [[Azpeitia]] eta [[Zestoa]].

[[Deba ibaiak]] 825 m-ko garaieran du iturburua, [[ElgetaLeintz Gatzagako]]ko [[EizmendiElgea mendilerroan]]n. 58 km luze da eta ibaiadar ditu [[Ego]], [[Aramaio ibaia|Aramaio]] eta [[Arantzazu ibaia]]k. Izen bereko herrian itsasoratzen da, [[Deba]]n, eta herri hauek zeharkatzen ditu: [[Leintz Gatzaga]], [[AretxabaletaEskoriatza]], [[EskoriatzaAretxabaleta]], [[Arrasate]], [[bergaraBergara]], [[Soraluze]], [[Elgoibar]] eta [[Mendaro]].

Mendi ezagunenak [[AizkorriHaizkorri]] (1.528 m528m.), [[GanboGanboa]] (1.402402m.) eta [[Txindoki]] (1.346346m.) dira.

10 eskualdek eta 88 udalerrikudalherrik osatzen dute, biztanleei dagokienez [[Donostia]] handiena eta [[Orexa]] txikiena izanda.

#[[GoierriGoiherri]] ([[Beasain]]).

#[[Oarsoaldea]] ([[ErrenteriaOrereta]]).

#[[UrolaItsas KostaUrola]] ([[Zarautz]]).

=== BiztanleriaBiztanlegoa ===

[[2006]]an 691.079 biztanle zituen lurraldeak. [[2006]]. urtean Gipuzkoako 10 udalerriudalherri populatuenbiztanlegotuen zerrenda:

* [[Irun]]: 60.261 biztanle

* [[Errenteria]]: 37.874 biztanle

* [[Eibar]]: 27.784 biztanle

* [[Zarautz]]: 22.323 biztanle

* [[Arrasate]]: 22.312 biztanle

* [[Hernani]]: 18.943 biztanle

* [[Tolosa]]: 17.877 biztanle

* [[Lasarte-Oria]]: 17.582 biztanle

* [[Pasaia]]: 16.160 biztanle

|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| BiztanleriarenBiztanlegoaren eboluzioaaldabidea

===LiteraturaElertia===

[[Ainhoa Arteta]] tolosarra dugu mundukomunduan sopranorikabesgoren ezagunenetarikoa.

{{Gipuzkoako udalerriudalherri aurkibidea}}