Los Arcos: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
No edit summary |
||
12. lerroa:
| garaiera = 438
| azalera = 57.36
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 59
| euskaldunak = 2,64
20. lerroa:
| herritarra = losarcostar<ref name=Euskaltzaindia155araua>Euskaltzaindia, ''155. araua: Nafarroako udal izendegia''.</ref>
| alkatea = Jerónimo Gómez Ortigosa ([[Unión del Pueblo Navarro|UPN]])
| webgunea = http://
| oharrak =
}}
'''Los Arcos'''<ref name=Euskaltzaindia155araua/> [[Nafarroa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerria da. Udalerriak {{formatnum:{{Nafarroa Garaiko udalerrien biztanleria|Los Arcos}}}} biztanle zituen {{Nafarroa Garaiko udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean.
[[XX. mendea]]n ''Los Arcos'' hiribildua euskaraz izendatzeko ''Urantzia'' erabili izan da, baina oinarri nahikorik gabean.<ref name=Euskaltzaindia155araua/>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===▼
▲== Inguru naturala eta kokapena ==
[[Fitxategi:Los Arcos landscape.jpg|250px|thumb|left|Herriaren inguruko laborantza lurren ikuspegia.]]▼
Los Arcos [[Lizarrako merindadea]]ren hego-mendebaldean dago, [[Logroño]] eta [[Iruñea]]tik erdibidean, eta [[A-21]] autobideak zeharkatuta. Los Arcosen ez dago altuera handiko mendirik, eta erliebea 500-600 metro arteko muinoek zehazten dute. Horrela, udalerriko gunerik garaienak, Valdelaguardia (585m), Lomba (562m), El Carcal (500m) eta Peñas Blancas (540m) dira.
36 ⟶ 35 lerroa:
=== Klima eta landaredia ===
▲[[Fitxategi:Los Arcos landscape.jpg|
Los Arcosko klima
Jatorrizko landaredia erabat aldatu da gizakiaren eragina dela eta, eta lehen arteak eta mota desberdineko zuhaixkak zeuden tokian, nekazaritzarako lurrak daude gaur egun.
71. lerroa:
Biztanleria nekazaritzatik bizi izan da historikoki eta baita gaur egun ere.
* % 35
* % 40
* % 25
Nekazaritzako laborerik garrantzitsuenak, mahastiak eta olibondoak dira. Garia, garagarra eta mahatsa, lehor zein lur ureztagarrietan landatzen da. Lur ureztagarriak laborantza lurren % 12 dira, eta mahastiek [[1891]]ean [[filoxera]]ren agerpenaren aurretik 182 hektarea hartzen zituzten. Ondoren, azalera gutxituz joan zen, eta gaur egun ia erabat desagertu dira.
Elkartei dagokionez, [[1921]]eko [[apirilaren 20]]an, [[Nafarroa]]ko nekazal aurrezki kutxak sustaturiko koperatiba sortu zen, [[1948]]ko [[urtarrilaren 6]]an San Jose upategi koperatiba, eta [[1951]]eko [[apirilaren 15]]ean herriko nekazari talde batek beste koperatiba bat sortu zuen.
=== Industria ===
[[Nafarroa]]ko gobernuak industrialdeak sustatzeko sortutako Nasuinsa elkartearen ekimenez, Lizarraldea industrialdea (''Polígono Industrial Tierra Estella'' [[gaztelania]]z) eraiki zen [[XX. mendea]]ren hasieran. Nasuinsa elkartea [[1990eko hamarkada]]n sortu zenetik eraikitako industrialderik handienetakoa izan zen, guztira 465.455 metro koadroko azalera hartuz. Eraikuntza lanak [[2005]]ean hasi eta bi urte beranduago lehen pabilioiak altxatzen hasi ziren.
Industrialdearen datu teknikoak honakoak dira:
89. lerroa:
=== Zerbitzuak ===
Zerbitzuetan biztanleriaren % 25 baino ez du lanik egiten, eta orokorrean herriguneko taberna, eskola, banketxe, udal bulego eta denda txikietan lan egiten duten pertsonetara mguatzen da. Horrez gain, herriaren kanpoaldean supermerkatua dago.
== Demografia ==
99. lerroa:
|}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 101 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren % 8,01a ([[Nafarroa]]ko
▲== Ondarea ==
=== San Lorentzo baseliza ===▼
Eraikin [[Arkitektura barrokoa|barrokoa]] da, nahiz eta duela gutxiko zaharberritzek aldaketak eragin duten eraikinaren kanpoaldeko itxuran. Eraikinak oinarri laukizuzena dauka, eta hormak pilastren inguruan daude oinarriturik. Kanpoaldeko hormak harlanduzkoak dira. Fatxada nagusian, sarrera atea adreiluz eginiko erdi puntuko arkudun portiko batez dago apaindurik, eta bertan Los Arcosko [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] armarria ageri da.▼
Portikoaren ondoan, eta elizaren hormari atxikita, laukizuzen itxurako harri handia dago, San Vizenteko baselizatik eratorria.▼
=== Gaztelua ===▼
Gaztelua [[Erdi Aroa]]n eraiki zen, baina gaur egun ez da ia arrastorik geratzen. Antza denez, [[XVIII. mendea]]n Gagesko konteak, [[Nafarroako erregeorde]] zenak, gazteluaren eraisketa agindu zuen. Dena den, gazteluaren oinarria eta perimetroa antzeman daitezke oraindik, [[1750]]ko plano bati esker. Gazteluaren barruti osoan, karratu itxurako dorre ugari zeuden, eta Omenaldiko dorrea nabarmetzen zen, barrutiaren hego-mendebaldean.▼
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan udalerriko alkatea [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]] alderdiko Jerónimo Jose Gómez Ortigosa da. [[2007]]an Udaleko bederatzi zinegotzietatik sei lortu zituen [[Unión del Pueblo Navarro|Nafarroako Herriaren Batasunak]] eta hortaz gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 21 izan ziren (emandako guztien % 2,44a) eta zurizko 15 boto izan ziren (botoen % 1,79a). Abstentzioa % 24,21koa izan zen.
{| class="taulapolita"
|+'''Udala (2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''
126 ⟶ 117 lerroa:
[[2011]]n ere [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]] (4 zinegotzi, Gómez Ortigosa alkatea barne) izan zen nagusi. Urte horretan [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSNri]] (4) aurre egin behar izan zion eta diferentzia txikiagoa izan zen.
{| class="taulapolita"
|+'''Udala (2011)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''
143 ⟶ 134 lerroa:
=== Alkateen zerrenda ===
{| class="taulapolita"
=== Alkateak ===▼
| align=right| 2003-2007 || [[Jerónimo Gómez|Jerónimo Gómez Ortigosa]] || [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]]
|-
167 ⟶ 142 lerroa:
|-
|}
== Euskara ==▼
[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Los Arcos eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren %2,64k zekien [[euskara]]z hitz egiten.▼
== Azpiegitura eta garraioak ==
177 ⟶ 149 lerroa:
[[La Estellesa]]ren [[Logroño]] eta [[Iruñea]] arteko lineak ere geltokia dauka Los Arcosen. Hiru zerbitzu izaten dira norabide bakoitzeko astelehenetik ostiralera.
▲[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Los Arcos eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren % 2,64k zekien [[euskara]]z hitz egiten.
== Jaiak eta ospakizunak ==
187 ⟶ 163 lerroa:
* [[Uztailaren 25]]ean, Donejakue eguna.
* [[Abuztuaren 10]]ean, San Lorentzo baselizarako erromeria izaten da, izen bereko mendian kokaturik.
== Ondasun nabarmenak ==
▲=== San Lorentzo baseliza ===
▲Eraikin [[Arkitektura barrokoa|barrokoa]] da, nahiz eta duela gutxiko zaharberritzek aldaketak eragin duten eraikinaren kanpoaldeko itxuran. Eraikinak oinarri laukizuzena dauka, eta hormak pilastren inguruan daude oinarriturik. Kanpoaldeko hormak harlanduzkoak dira. Fatxada nagusian, sarrera atea adreiluz eginiko erdi puntuko arkudun portiko batez dago apaindurik, eta bertan Los Arcosko [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] armarria ageri da.
▲Portikoaren ondoan, eta elizaren hormari atxikita, laukizuzen itxurako harri handia dago, San Vizenteko baselizatik eratorria.
▲=== Gaztelua ===
▲Gaztelua [[Erdi Aroa]]n eraiki zen, baina gaur egun ez da ia arrastorik geratzen. Antza denez, [[XVIII. mendea]]n Gagesko konteak, [[Nafarroako erregeorde]] zenak, gazteluaren eraisketa agindu zuen. Dena den, gazteluaren oinarria eta perimetroa antzeman daitezke oraindik, [[1750]]ko plano bati esker. Gazteluaren barruti osoan, karratu itxurako dorre ugari zeuden, eta Omenaldiko dorrea nabarmetzen zen, barrutiaren hego-mendebaldean.
== Ikus, gainera ==
| |||