Luís de Camões: berrikuspenen arteko aldeak

Ez dago, hala ere, Camoesek unibertsitatean ikasi zuela frogatzen duen dokumenturik . 1550erako Lisboan bizi zen, eta gauza jakina da jauregietako eta goi mailako nobleen aretoetan bezainbat ibiltzen zela aldirietako tabernetan eta emagaldu-etxeetan . Ceutara eginiko espedizio militar batean parte hartu zuen, eta hantxe galdu zuen eskuineko begia. Lisboara itzuli zenean, espetxean eta deserriturik egon zen Ribateixo-ko lurretan (Constancia-n?), aidanez, bere etxekoandreaganako -Violante de Andrade, Francisco de Noronharen, Linhareskobigarren kondearen, emaztea- eta haren alaba joanaganako maitasun suharra zela-eta. Berriro Lisboara etorririk, gorteko olerki liskarretan, amodio-gorteatzeetan eta kale borroketan eman zuen denbora. Borroka horietako batean (1552an) on Goncalo Borges zauritu zuen, erregearen ahaide bat, eta gartzelan sartu zuten. Zaurituak barkaturik, Camoes «erregearen zerbitzuan» itsasoratzeko baldintzarekin utzi zuten aske, 1553an.▼

1553tik 1568ra. Hiru urtetarako soldadu sarturik, Indiarako itsasoratu zen, eta handik, Malabarrera eta Malakako itsasartera egindako espedizioetan hartu zuen parte (Camoesek herak aipatzen ditu, hurrenez hurren, O poeta Simonides, falando elegian, eta junto de um seco, fero, esteril monte abestian). Haren lehen biografoaren -Pedro Mariz-en- arabera, Macaura jo zuen gero, eta zendu eta absenteen ondasunen arduradun kargua izan zuen lurralde hartan . Handik Indiara itzultzerakoan, Mekong ibaia itsasoratzen den inguruan, Camoes zetorren barkua urpera joan zen, eta zituen ondasun guztiak galdu zituen, bere burua eta Os Lusiadas izan ezik. Behin Goan zela, gartzelan sartu zuten dirua bidegabe erabili izanaren salaketapean, eta, geroago, berriro espetxean egon zen, zorrak zirela-eta.▼

Dirudienez, beltzak eta gorriak ikusi zituen Indiako egonaldian, aldi labur bat salbuetsita (1661-1664), On Francisco Coutinho erregeordearen babesa izan baitzuen urte horietan. 1568an, Portugala itzultzeko asmotan itsasoratu zen eta Mozanbiken aurkitu zuen haren lagun Diogo do Couto historialariak : idatzitako olerkiak Parnaso izenburupean bildu eta argitaratzeko prestatzen ari zen, miseria gorrian bizi zen bitartean, haina ostu egin zizkioten prestatzen amaitzerako . Coutok eta heste lagun batzuekbidaia ordainduta, urte hartan bertan itzuli zen Portugala.▼

1568tik 1580ra. Berriro Lisboan, Os Lusiadas (1572) argitaratu zuen eta on Sebastiao erregearen errenta murritz bat lortu ondoren, hari esker bizi izan zen txirotasun handian -haren biografoei kasu egitera, javatar morroi baten laguntzari esker-, harik eta 1580ko ekainaren 10ean hil zen arte. On Goncalo Coutinho aitoren semeak ordaindu zituen poetaren hiletak eta hilerriko gastuak, eta haren aginduz ezarri zuten hilobiaren gainean hilarri bat, idazkun honekin : «Aqutjaz Luis de Camoes, Principe dos Poetas de seu tempo. Viveu pobre e miseravelmente, e assi morreu.»» Erromantizismoaren garaian, poeta madarikatu, jeinudun eta ez ulertuaren irudia ezarri zitzaion Camoesi : erantzunik gabeko amodioz jositako bizitza gorabeheratsua, miserablea eta dohakabea egotzi zioten.▼

Baina irudi erromantiko hori alde bat utzita, beste bat ateratzen da, askoz aberatsagoa eta konplexuagoa, haren bizitza pertsonaletik eta idatzita utzi zuen obratik. Hasteko, kultura zabalaren jabe zen : Erdi Aroko kultur tradizioa bezainbat ezagutzen zituen Berpizkundeko filosofia, zientzia eta literatura berrikuntzak. Baina hezkuntza ez ezik, bizitzako esperientzia ere aberatsa zuen : kortesano, Lisboako herri giroa ezagutzen zuen hiritar, Ceutan soldadu, Indiara bideko bidaiari, abenturazale, kolonietako burokrata, eta bere gailentasun moralaz eta artistikoaz konbentziturik eta harro zegoen idazle. Horiexek izan ziren, hain zuen, Camoesen obraren hiru zutabeak : ikasketak, esperientzia eta jeinu sortzailea. Bera bizi zela, Os Lusiadas olerki epikoa eta beste zenbait poema baizik ez zen argitaratu.▼